Μοναστήρια στο νομό Ηρακλείου

Παλαιά ανδρικά μοναστήρια

Ιερά Μονή Αγκαράθου

Κυρία είσοδος της Μονής

Κοντά στον Σγουροκεφάλι και την Επισκοπή βρίσκεται η σπουδαία και ιστορική Ιερά Μονή Αγκαράθου, που είναι κτισμένη σε υψόμ. 380 μ. Η μονή διαθέτει ξενώνα, όπου μπορούν να διανυκτερεύσουν αρκετά άτομα.
Η ονομασία της μονής προέρχεται από τη λέξη Αγκάραθος, επειδή, κατά την παρά δοση, η παλιά εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε κάτω από μια αγκαραθιά, στο σημείο που κτίστηκε αργότερα η εκκλησία. Η λέξη Αγκάραθος είναι προελληνική και δηλώνει ένα θάμνο που ταυτίζεται πιθανό με το φυτό φλομίς η θαμνώδης ή το φυτό θαλλωτή η κρατηφόρος.

Το καθολικό (άποψη από ΝΑ - διακρίνεται η ρογδιά που όπως λέγεται είχε μπολιαστεί στο φυτό αγκαραθιά στη ρίζα του οποίου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας)

Για τη χρονολογία της ίδρυσης της μονής δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες. Αναφέρεται σε έγγραφα και βιβλία του 16ου αιώνα. Σε χειρόγραφα της Μαρκιανής Βι βλιοθήκης του 1532 υπάρχει η αφιέρωση: «Αυτή η βίβλος αφιερώθη εις την υπερα γίαν Θεοτόκον την επονομαζομένην Αγκάραθο». Μπροστά στο ιερό του ναού υπάρχει σήμερα μια ροδιά, που λέγεται ότι είναι η αρχική αγκαραθιά την οποία μπόλιασαν οι μοναχοί της εποχής, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε δένδρο. Το θαύμα αυτού του παρά φύσιν μπολιάσματος ίσως εξηγεί το γεγονός ότι οι μοναχοί κρατούν αναμμένο στον κορμό της ένα καντήλι.
Η Μονή Αγκαράθου υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία. Εκεί φοίτησαν επιστήμονες της εποχής, ενώ έγγραφα του 1559, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο Ιστορίας, αποδεικνύουν ότι η μονή διέθετε σημαντικότατη βιβλιοθήκη. Στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, έπεσε σε παρακμή, καθώς οι Τούρκοι επέβαλαν βαριά φορολογία και απαγόρευσαν κάθε έργο για την επισκευή της. Την εποχή αυτή τα σημαντικότερα κειμήλια της μονής, καθώς και η εικόνα της Παναγίας φυγαδεύτηκαν στα Κύθηρα, από όπου κατάγονταν διάφοροι ηγούμενοι και πολλοί μοναχοί της Αγκαράθου. Εκεί παρέμειναν μέχρι το 1970, όταν οι αρχές των Κυθήρων παρέδωσαν στη μονή όσα από τα κειμήλιά της είχαν διασωθεί, μεταξύ των οποίων και την εικόνα που είχε ονομαστεί Παναγία Ορφανή όσο παρέμενε μακριά από το μοναστήρι. Σήμερα, η εικόνα κοσμεί το ιερό του ναού που είναι αφιερωμένος σε αυτήν.

Ο ναός του Αγίου Ραφαήλ έξω από το προαύλιο της Μονής

Μονή Επανωσήφη

Ιδρύθηκε γύρω στο 1590 από τον Παΐσιο, μοναχό της Μονής Απεζανών. Σύμφωνα με την παράδοση, σε όραμά του ο Αγιος Γεώργιος Τροπαιοφόρος του υπέδειξε το χώρο για την οικοδόμησή της και χάραξε τις διαστάσεις του ναού. Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα μοναστήρια της Κρήτης, με μεγάλη περιουσία και ενετική κρήνη με νερό φυσικής πηγής στον περίβολό του.
Η Μονή Επανωσήφη υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο επί Τουρκοκρατίας και διαδραμάτισε πρωτοποριακό ρόλο στις εξεγέρσεις κατά του οθωμανικού ζυγού, κατά τις οποίες καταστράφηκε για να ανακαινιστεί αργότερα. Σήμερα η μονή είναι ένας ευχάριστος και καλοδιατηρημένος χώρος με σημαντικά κειμήλια.

είσοδος

το καθολικό

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου

Άποψη της Μονής εν έτει 2008

Το μοναστήρι βρίσκεται νοτιοανατολικά της Ανώπολης, μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον. Αρχικά ήταν μετόχι της Μονής του Αγίου Γεωργίου, αλλά λόγω των αλλεπάλληλων πειρατικών επιδρομών που ελάμβαναν χώρα τον 15ο και 16ο αι. οι μοναχοί το εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν στην Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στο μοναστήρι αυτό λειτουργούσε κρυφό σχολείο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις διάφορες επαναστάσεις κατά του τούρκικου ζυγού. Γι' αυτό το λόγο οι Τούρκοι κατέστρεψαν τη μονή τον Ιούλιο του 1896 και έσφαξαν τους καλόγερους και τους κατοίκους της Ανώπολης. Λίγα χρόνια μετά, η μονή επανιδρύθηκε από τον Καλλίνικο Δασκαλάκη.

Ο παλαιός ναός

Ο νέος ναός κατά τα πρότυπα του Αγίου Όρους

Μονή Αγίου Παντελεήμονα στο Φόδελε

το καθολικό

η είσοδος

το ερειπωμένο ηγουμενείο

Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή χτίστηκε το δεύτερο μισό του 17ου

αιώνα (μεταξύ 1660 -70) από τρεις μοναχούς του Αγίου Αντωνίου στους Γαληνούς, μετά την καταστροφή της μονής τους από πειρατές. Βρίσκεται στα όρια του Δήμου Τυλίσου, ένα περίπου χιλιόμετρο πριν το Φόδελε, σε μια περιοχή με πυκνή άγρια βλάστηση. Είναι φρουριακού τύπου και περιβάλλεται από τείχος. Δίπλα από την πύλη υπάρχει εντοιχισμένη, μαρμάρινη επιγραφή με χρονολογία 1677 (η ίδρυση της μονής τοποθετείται λίγα χρόνια πιο πριν) και στο υπέρθυρο επιγραφή με χρονολογία 1861 (τότε έγινε μεγάλη ανακαίνιση από τον ηγούμενο Νεόφυτο Πεδιώτη). Έξω από τη μονή, 100 μέτρα δυτικά της εισόδου, σώζεται θολωτή δεξαμενή νερού (χτίστηκε το 1866 όπως μαρτυρεί η εντοιχισμένη επιγραφή), με μια παλιά κρήνη μπροστά της. Σήμερα στον Άγιο Παντελεήμονα ζει μόνο ένας μοναχός.

Το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα είχε πάντα ανοιχτές τις πόρτες του στους επαναστάτες και γι' αυτό υπέστη επανειλημμένα καταστροφές από τους Τούρκους. Το 1824, λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους Τουρκοαιγυπτίους του Χουσεϊν. Το δεύτερο χρόνο της επανάστασης του 1866, πυρπολήθηκε από τους άνδρες του Ρεσίτ Εφέντη. Ωστόσο, στη μεγαλύτερη καταστροφή της μονής οι Τούρκοι δεν είχαν καμία ανάμειξη. Το 1972, κατεδαφίστηκαν το ηγουμενείο και όλα τα κελιά των μοναχών, πλην δύο. Λέγεται ότι ο λόγος που υπαγόρευσε αυτή την ενέργεια ήταν η προσδοκία ανεύρεσης θησαυρού, που πιστευόταν ότι ήταν θαμμένος στα θεμέλια της μονής. Ο σεισμός της 11ης Ιανουαρίου 2006 τα αποτελείωσε.

Εικόνες της Μονής

Ιερά Μονή Παναγίας Κουδουμά

Η Μονή Κουδουμά βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού «Καταρράκτης» στα Αστερούσια Όρη, 80km νότια του Ηρακλείου και μόλις 40m από μια πανέμορφη παραλία. Είναι από τις πλέον απομονωμένες μονές της Κρήτης, καθώς η πρόσβαση από το Ηράκλειο απαιτεί 2,5 ώρες.

Το όνομα Κουδουμάς πιθανόν προέρχεται από τον αρχικό ιδρυτή της μονής. Μάλιστα, σε

έγγραφο του 1280 υπάρχει το επώνυμο Cudhumano. Η μονή με τη σημερινή της μορφή κτίστηκε το 1870 από τους μοναχούς Παρθένιο και Ευμένιο Χαριτάκη στα ερείπια της παλαιάς μονής. Η μονή είχε ως τότε εγκαταλειφθεί, όπως κι όλες οι παραθαλάσσιες μονές της Κρήτης, λόγω των συχνών πειρατικών επιδρομών στα παράλια της Κρήτης.

Οι Άγιοι Πατέρες Παρθένιος και Ευμένιος σε παλαιά φωτογραφία

Η μονή εορτάζει πανηγυρικά στις 15 Αυγούστου, όταν και πολλοί πιστοί έρχονται εδώ από όλη τη Μεσαρά. Έρχονται στις 14 Αυγούστου και διανυκτερεύουν είτε στους ξενώνες, είτε στην παραλία. Επίσης, η μονή εορτάζει στις 10 Ιουλίου προς τιμήν των μοναχών Ευμένιου και Παρθένιου, που επανίδρυσαν το μοναστήρι και έχουν ανακηρυχτεί άγιοι.

Στη Μονή Κουδουμά υπάρχει η εικόνα της Παναγίας του Κύκκου ή Παναγίας της Δεξιοκρατούσας, που βρέθηκε στο κονάκι του Αλή Πασά στα Ιωάννινα και την δώρισε στη Μονή η Ελένη Σκανδαλάκη το 1957. Επίσης, σε παρεκκλήσι, φυλάσσεται η εικόνα της Υπαπαντής, που έχει συνδεθεί με θαύμα του 1940.

Οι μοναχοί, ίσως οι πιο φιλόξενοι στην Κρήτη, μπορούν να σας προσφέρουν κατάλυμα για το βράδυ. Μάλιστα πολλοί ντόπιοι μένουν εδώ όλο το καλοκαίρι, στα δωματιάκια της μονής, όπου υπάρχουν οι βασικές ανέσεις (κουζίνα, νερό, μπάνιο, κλπ). Στο συγκρότημα υπάρχει ακόμη το αρχονταρίκι, η τραπεζαρία, βιβλιοθήκη, μικρό μουσείο, τα κελιά των μοναχών, κλπ.

Μονή Γοργολαΐνι(η)

Η μονή του Αγίου Γεωργίου του Γοργολεήμονος βρίσκεται σε υψόμετρο 480 μέτρων κοντά στο χωριό Κάτω Ασίτες, και ήταν αυτή που επιβίωσε περισσότερο από τα υπόλοιπα μοναστήρια της περιοχής, κατά τις διάφορες επαναστάσεις την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Αποτελεί ένα σημαντικό μοναστήρι που υπάρχει τουλάχιστον από τα χρόνια της Ενετοκρατίας. Η αρχαιότερη μνεία της ανάγεται τον 14ο αιώνα. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στον 'γιο Γεώργιο ο ναός του οποίου αποπερατώθηκε το 1627.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε κέντρο επαναστατικών κινημάτων, αλλά και εξαιρετικό θέρετρο με τεράστιες βελανιδιές που καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα του περιβόλου (δύο από τα δέντρα αυτά, ο πλάτανος και το κυπαρίσσι, έχουν κριθεί «διατηρητέα μνημεία της φύσης»). Καθώς η μικρή μοναστική κοινότητα επιμένει να μη χρησιμοποιεί μικρόφωνα και ηλεκτροφωτισμό στην εκκλησία, οι λειτουργίες και οι εσπερινοί εδώ, διατηρούν την αυθεντικότητα του παρελθόντος. 'ξιο αναφοράς είναι το παλιό ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο λαϊκής εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής του 19ου αιώνα ενώ τα παλιά κελιά έχουν αντικατασταθεί, καθώς στη μονή λειτούργησε για χρόνια κατά τη δεκαετία του 1960 η παιδική κατασκήνωση της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης.
Στο περίβολο του μοναστηριού μπορεί να δει κανείς την προτομή του γενναίου οπλαρχηγού Φραγκιά Μαστραχά ο οποίος σε ηλικία 75 ετών, σκοτώθηκε το 1868 σε μάχη εναντίον των Τούρκων στις Ασίτες. Επίσης, στην κρήνη της μονής υπήρχε ένα μαρμάρινο λιοντάρι, από την εποχή της Ενετοκρατίας, το οποίο όμως κλάπηκε το 1990.

Μονή Καλλέργη

Η Μονή Καλέργη είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Σμαρίου και νοτίως της κορυφής των Βουκολιών, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από το Καστέλλι.

Κτίστηκε πριν από μια εκατονταετία. Όπως αναφέρει ο Μενέλαος Παρλαμάς το 1949 το μέρος ήταν κατάλληλο για την ίδρυση μονής. Στην κορυφή των Βουκολιών όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, σώζονται ερείπια παλαιών κελιών, που προδίδουν την ύπαρξη μονής, όπου διέμενε ο «μέγας διδάσκαλος Ιωσήφ Βρυένιος» όταν ήλθε στην Κρήτη τα τέλη του 14^ου αιώνα.

Το μοναστήρι ανήκε στην ιερά μονή Βιδιανής, του Οροπεδίου Λασιθίου και αγοράστηκε από τον Ηγούμενο Μεθόδιο Περάκη το 1879. Η μονή ανακαινίστηκε το 1912, από τον αρχιμανδρίτη Νικηφόρο Βεληβασάκη και τη μοναχή Ευλαμπία Δολαψάκη, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει στο Κωδωνοστάσιο, διατηρώντας αρχιτεκτονικά στοιχεία παλαιότερων εποχών. Πάντως κατά την προφορική παράδοση υπήρχαν και παλαιότερα μοναχοί στο μοναστήρι, το οποίο κατά τον Ι. Μ. Καραβαλάκη χτίστηκε στα ερείπια παλαιότερης μονής.
Μετά τον θάνατο των ανακαινιστών της, το 1938, η μονή εγκαταλείφθηκε για 50 περίπου χρόνια. Ξαναλειτούργησε το 1988 με την έλευση του Αρχιμανδρίτου Ιεροθέου Αλεξάκη. Σήμερα η μονή ανακαινίζεται με τη βοήθεια του Συλλόγου «Φίλοι της Μονής Καλλέργη». Το κεντρικό κτήριο έχει επισκευαστεί.Το θολωτό τμήμα της ΝΔ πλευράς έχει μετατραπεί σε τράπεζα.

Υπάρχει και ένα παρεκκλήσι, που είναι αφιερωμένο στους Κρήτες Νεομάρτυρες (οι οποίοι μαρτύρησαν επί Τουρκοκρατίας) και εξυπηρετεί στις νυχτερινές ακολουθίες. Η νεότερη εκκλησία είναι κτισμένη έξω από τον περίβολο της μονής και είναι αφιερωμένη στον Αγ. Γεώργιο και στον Αγ. Σπυρίδωνα.

Με την ίδρυση της ενάτης Μητροπόλεως -στις 20/1/2001- της Εκκλησίας της Κρήτης, (υπ' αριθμό 1047/2000 Πατριαρχικό και Συνοδικό τόμο), η Ιερά Μονή Καλλέργη ανήκει διοικητικά στη Νέα Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάνου.

Μονή του Αγίου Νικολάου στο Ζαρό

Η εκκλησία της Μονής Αγίου Νικολάου στο Ζαρό

Νότια από το χωριό Ζαρός, στο φαράγγι του Αγίου Νικολάου ή Ζαρού ή Ρούβα βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη Λίμνη "Βότομος" το ομώνυμο μοναστήρι με τη Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου με τοιχογραφίες και τη Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ευθυμίου που είναι χτισμένη σε σπηλιά κι έχει επίσης τοιχογραφίες και μια επιγραφή του 1438. Η πεζοπορία ως τον Άγιο Ευθύμιο διαρκεί περίπου 45 λεπτά.

Τα τελευταία χρόνια η μοναστική αδελφότητα των παλαιοημερολογιτών (του κλίματος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων) έχτισε μια υπερμεγέθη εκκλησία που αποτελεί όμως παραφωνία με το τοπίο.

Μονή Βροντισίου

Ο ναός

Η κρήνη του 15ου αιώνα έξω από τη Μονή. Αναπαριστά τον Αδάμ και την Εύα και τους τέσσερις ποταμούς της Εδέμ από τους οποίους τρέχει νερό. και πηγές που δροσίζουν τον προσκυνητή.

Το μοναστήρι Βροντισίου -14ου αι. υπήρξε σπουδαίο κέντρο μοναχισμού και πνευματικής καλλιέργειας στα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας. Διατηρήθηκε και ύστερα από την τουρκική κατάκτηση, μέχρι που η εκκλησία και 10 κελιά καταστράφηκαν στην επανάσταση του 1866. Στην εκκλησία διατηρούνται τοιχογραφίες, όλες από το 14ο αιώνα. Στην είσοδο του μοναστηριού σώζεται επίσης μαρμάρινη κρήνη από το 15ο αιώνα, με ανάγλυφες παραστάσεις του Θεού, του Αδάμ και της Εύας και τέσσερις φιγούρες που συμβολίζουν τα ποτάμια του Παραδείσου και συγχρόνως αποτελούν στόμια από τα οποία τρέχει το νερό.
Μετόχι της Μονής θεωρείται σήμερα η πάλαι ποτέ Μονή Βαλσαμονέρου

Η Μονή   οικοδομήθηκε σταδιακά. Αρχικά κτίστηκε το βόρειο κλίτος της Παναγίας, που είναι και το παλαιότερο της Μονής, καθώς σώζονται χαράγματα του 1332μ.Χ και φέρει και τοιχογραφίες του 14 αιώνα. Έπειτα κτίστηκε το κλίτος του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου το οποίο φτιάχτηκε    περίπου το 1400 και τέλος το εγκάρσιο κλίτος που άλλοτε λεγόταν της Παναγίας και άλλοτε του Αγ. Φανουρίου.
Οι πιο αντιπροσωπευτικές    εικόνες της Μονής είναι οι ακόλουθες:   1) Ο Άγιος Φανούριος ‘Ενθρονος, 2) Ο Άγιος Φανούριος σε διάφορες σκηνές του βίου του 3) Χριστός η Άμπελος. Οι περισσότερες του δέκατου πέμπτου αιώνα από την χείρα   του Αγγέλου. Ο Άγιος φαίνεται ότι μαρτύρησε σε μικρή ηλικία    εφόσον τόσο στην εικόνα όσο και στις παραστάσεις των μαρτυρίων, παρουσιάζεται νεαρός Άγιος. Πρέπει   να έζησε και να μαρτύρησε στον δεύτερο με τρίτο αιώνα μ.Χ όταν οι διωγμοί των χριστιανών ήταν ανελέητοι. Ο Άγιος Φανούριος φανερώνει… φανερώνει ότι πραγματικά έχει ανάγκη ο καθένας μας και γι αυτό και οι φανουρόπιτες που τάζουν οι πιστοί είναι σε αφθονία…
Η Τουρκική κατάκτηση της Κρήτης το 1669 έφερε   και την καταστροφή της λαμπρής   αυτής περιόδου της Μονής. Η μονή   αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες αφού ήταν μικρή και   ασθενής στο   να αντιμετωπίσει την νέα κατάσταση που είχε διαμορφωθεί.
Σήμερα μόνο ο αναστηλωμένος τριτόκλιτος ναός παρέμεινε όρθιος για να μας θυμίζει    ορισμένα σημεία    που και αυτά αλλοιώνονται μέσα στο χρόνο…

Αγία Μονή Βιάννου

Το μοναστήρι της Αγίας Μονής βρίσκεται περίπου 60km νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Η πρόσβαση γίνεται μέσω σύντομου χωματόδρομου που ξεκινάει από την Άνω Βιάννο και διέρχεται μέσα από ένα κατάφυτο τοπίο.

Το μοναστήρι λειτουργεί ως ανδρική μονή και είναι μικρό και πολύ παλαιό. Το καθολικό της Αγίας Μονής, με την επιβλητική θύρα του, είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου). Γύρω από το καθολικό υπάρχουν τα κελιά των μοναχών.

Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κτίσεως της, αλλά κατά την παράδοση κτίστηκε από τρεις Κύπριες μοναχές, οι οποίες αρχικά έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον Κερατόκαμπο αλλά λόγω των πειρατικών επιδρομών, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην ενδοχώρα, όπου και έκτισαν την Αγία Μονή στη σημερινή της θέση. Επίσης λέγεται ότι η μία από τις μοναχές ίδρυσε την Παναγία την Κεραλιμενιώτισα.

Στο προαύλιο της Μονής βρίσκεται ο τάφος του Βιαννίτη Γεωργίου Παπαμαστοράκη ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός Κρήτης επί Κρητικής Πολιτείας (1908)

Απεζανές

το καθολικό

παλαιά είσοδος

Η Ιερά Μονή Απεζανών ήκμασε τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας και συνέχισε την ακμή της επί Τουρκοκρατίας έχοντας πολλά μετόχια-εξαρτήματα, ελάχιστα από τα οποία διατηρεί σήμερα. Ηγούμενος της Μονής υπήρξε ο Μελέτιος Συρίγος, γνωστός για το ορθόδοξο φρόνημα και τους αντιπαπικούς του αγώνες για τους οποίους και κυνηγήθηκε σκληρά από το Λατίνο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης και τους Ενετούς.

Η Μονή υπήρξε το μεγαλύτερο ανθενωτικό-αντιπαπικό κέντρο της Κρήτης. Υπήρξε κέντρο γραμμάτων και Θεολογίας, αλλά από την εποχή της Τουρκοκρατίας έγινε αγροτικού χαρακτήρα. Η εθνική της προσφορά υπήρξε μεγάλη καθώς και καταστροφές που υπέστη. Το καθολικό είναι τρίκλιτη βασιλική και τιμάται στη Θεία Μεταμόρφωση, στον Άγιο Αντώνιο και στους τρεις Ιεράρχες. Η Μονή πανηγυρίζει τον προστάτη της Άγιο Αντώνιο.

Ιερά Μονή Οδηγήτριας

Η μονή Οδηγήτριας βρίσκεται στα ΝΔ της οροσειράς των Αστερουσίων ανάμεσα στον οικισμό Λίσταρο και τον όρμο των Καλών Λιμένων σε μία περιοχή με συνεχόμενη μοναστική παρουσία για αιώνες. Αν και το καθολικό της μονής φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο του 14ου αι., γεγονός που δεικνύει τη χρήση του χώρου ήδη από την εποχή αυτή, οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες ανάγονται στον 16ο αι. Το δίκλιτο καθολικό είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεμβάσεων σε ένα μονόχωρο ναό του 14ου αι., το σημερινό νότιο κλίτος. Στον αρχικό αυτό ναό προστέθηκαν μεταγενέστερα το βόρειο κλίτος, το αφιερωμένο στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο και το νότιο στον Άγιο Φανούριο από το οποίο σήμερα διασώζεται μόνο το περίγραμμα της τοιχοποιίας.Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζουν οι τέσσερις αριστουργηματικές, όπως έχουν χαρακτηριστεί, εικόνες του μεγάλου ζωγράφου της Κρητικής Σχολής Αγγέλου ο οποίος τις ζωγράφισε για το τέμπλο του ναού. Ανάμεσα σ’ αυτές ξεχωρίζει η εικόνα με τον Ασπασμό των πρωτοκορυφαίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου, εικονογραφικός τύπος ο οποίος δημιουργήθηκε από τον Άγγελο και αποτελούσε συμβολική παράσταση της συμφιλίωσης των χριστιανικών εκκλησιών Ανατολής και Δύσης

Γυναικεία μοναστήρια

Μονή Σαββαθιανών

Ονομαστό μοναστήρι που βρίσκεται σε μια περιοχή εξαιρετικής ομορφιάς, με πελώρια δέντρα και αγρία βλάστηση, με ωραία θέα και πολλές μνήμες από παλαιότερες εποχές. Η απόσταση του από το Ηράκλειο είναι 20 χιλιόμετρα, αλλά μετά το χωριό Ρογδια ο δρόμος που οδηγεί ως εκεί είναι αγροτικός. Είναι ένα από τα πολλά μοναστήρια που λειτουργούσαν το 17 αιώνα γύρω από την πρωτεύουσα της Βενετοκρατούμενης Κρήτης, το Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο ). Επί ενετοκρατίας ονομαζόταν «Μονή του κυρ Σαββατίου» και έτσι αναφέρεται σε έγγραφα της εποχής. Για την παλιότερη ιστορία της Μονής δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία. Η παράδοση μιλά για πειρατικές επιδρομές , λόγω των οποίων οι μονάχοι από τα παραθαλάσσια μοναστήρια αποφάσισαν να εγκατασταθούν σε πιο ασφαλή περιοχή και ίδρυσαν τη Μονή Σαββαθιανών. Επί Ενετοκρατίας ήταν ονομαστό μοναστήρι. Και φαίνεται να κυριαρχούσε ανάμεσα σε πολλά μικρότερα μοναστικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής. Πολλά απ΄ αυτά βρίσκονταν στην παράλια με πιο χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Μονής Αγίας Πελαγίας που βρισκόταν στον ομώνυμο σημερινό παραλιακό οικισμό. Η Αγια Πελαγία παρέμεινε για πολλούς αιώνες φημισμένο προσκύνημα και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας γινόταν εκεί ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια της Κρήτης. Ως Κέντρο της ορθόδοξης λατρείας και κοιτίδα της μοναστικής παράδοσης στην περιοχή θα πρέπει να θεωρείται ο σπηλαιώδης Ναός του Αγίου Αντωνίου που βρίσκεται πολύ κοντά στο μοναστήρι. Πιθανότατα να λειτουργούσαν στον ίδιο χώρο όχι ένα αλλά δυο μοναστήρια, το ένα με καθολικό το Ναό του Αγίου Αντωνίου και το άλλο με καθολικό το Ναό της Θεοτόκου. Ο Ναός της Θεοτόκου είναι καθολικό και του σημερινού μοναστηριού. Ένα σύντομο μονοπάτι μήκους διακοσίων περίπου μέτρων χωρίζει τους δυο Ναούς. Παρεμβάλλεται ένας μικρός χείμαρρος, στις όχθες του οποίου υπάρχουν καρυδιές και αλλά δέντρα. Για να γίνει ευκολότερη η διάβαση και η επικοινωνία ανάμεσα στα δυο λατρευτικά κέντρα οι παλιοί μονάχοι κατασκεύασαν μια πέτρινη γέφυρα η οποία διασώζεται ακόμη μαζί με μια επιγραφή που αναφέρει τη χρονολογία 1596. Ανάμεσα στους Ηγούμενους της Μονής Σαββαθιανων ήταν και ο ονομαστός λόγιος της Ενετοκρατίας Μάξιμος Μαρνούνιος. Την εποχή εκείνη το μοναστήρι βρισκόταν σε ακμή, αλλά η τουρκική κατάκτηση (που ολοκληρώθηκε το1669) δημιούργησε ποικίλα προβλήματα. Η Μονή καταστράφηκε και ερημώθηκε, όπως ερημώθηκαν και όλα τα κοντινά μοναστήρια στα 22 χρόνια της πιο σκληρής πολιορκίας της ανθρώπινης ιστορίας, της πολιορκίας του σημερινού Ηρακλείου (1647-1669).Οι καλόγεροι των Σαββαθιανων πολέμησαν τον εισβολέα και συνελήφθησαν αιχμάλωτη για να αποσταλούν στην Αμερική ως δούλοι. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να απελευθερωθούν ύστερα από ενέργειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Επέστρεψαν στο μοναστήρι τους αλλά το βρήκαν έρημο και η παρουσία του είχε διαρπαγεί από τους κατακτητές, όπως συνηθιζόταν. Κατέφυγαν στην τούρκικη δικαιοσύνη αλλά δεν δικαιώθηκαν. Ανοικοδόμησαν τα ερείπια και περιήλθαν στην κατοχή τους τα ερείπια των κοντινών μικρών μοναστηριών. Ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει ερείπια τέτοιων μοναστηριών μέσα στο γραφικό φαράγγι του Αλμυρού, που βρίσκεται κοντά στην πηγή του Αλμυρού , πριν ξεκινήσει να ανηφορίζει για τη Ρογδια και τη Μονή Σαββαθιανων. Η τραγική αυτή συγκυρία συντέλεσε στο να αντιμετωπίσει η Μονή για πολλούς αιώνες την έλλειψη χρημάτων και περιουσιακών στοιχείων. Αυτό, όμως, δεν πτόησε τους μοναχούς. Με σκληρή προσπάθεια κατάφεραν να ανασυγκροτήσουν το παλιό ιστορικό μοναστήρι. Τα οικονομικά προβλήματα συνεχίστηκαν και καθ' όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Στις επαναστάσεις του 1821 και του 1866 πήραν μέρος και οι μοναχοί των Σαββαθιανών. Ένας από τους πιο γενναίους ανταγωνιστές του 1866, μάλιστα ήταν διάκος στη Μονή, ο Ευμένιος Βουρεξάκης που σκοτώθηκε στη μάχη του Αλμυρού. Ο τάφος του βρίσκεται δίπλα στο Ναό της Θεοτόκου στα Σαββαθιανά μαζί με τον τάφο ενός άλλου σπουδαίου αγωνιστή, του Ηρακλή Κοκκινίδη.

Στη Μονή Σαββαθιανών ζωγραφίστηκε πριν από το 1770 μια εικόνα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Η εικόνα «Μέγας ει Κύριε» που πανομοιότυπο της υπάρχει στη Μονή Τοπλού. Είναι έργα του ίδιου του ζωγράφου. Του Ιωάννη Κορνάρου. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν γνωστή μόνο η εικόνα του Τοπλού. Για την εικόνα των Σαββαθιανων υπήρχε η πληροφορία από παλιό χειρόγραφο, αλλά όλοι πίστευαν ότι έχει χαθεί. Το 1991 οι καλογριές παρέδωσαν στην αρχαιολογική υπηρεσία μιαν εικόνα κατάμαυρη και ξεφτισμένη από το χρόνο. Ο προσεκτικός καθαρισμός της αποκάλυψε τμήματα της πολυπρόσωπης ωραίας εικόνας του Ιωάννη Κορνάρου!Μετά το 19 αιώνα ο αριθμός των μονάχων άρχισε να μειώνεται και μετά το 1945 εγκαταστάθηκαν εκεί καλογριές από γυναικεία Μονή της Πελοποννήσου. Οι καλογριές αντικατέστησαν τους γέροντες μοναχούς. Σήμερα η Μονή είναι Κοινοβιακή και έχει 25 μονάχες. Θαυμάσια έργα τους είναι τα ωραία ιερατικά άμφια, τα οποία κατασκευάζουν στους κρητικούς αργαλειούς όπως επίσης και αλλά κρητικά κεντήματα.

είσοδος παλαιού περιβόλου

το μονοπάτι προς τον Άγιο Αντώνιο

Άγιος Αντώνιος

ο νέος ναός εκτός περιβόλου

Ιερά Μονή Παναγίας της Κεράς Καρδιώτισσας

Η Ιερά Μονή κατά του Γενεσίου της Θεοτόκου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 630μ. μέσα σε ένα υπέροχο καταπράσινο τοπίο με άφθονα νερά.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Μονή ως ορμητήριο των επαναστατών, πλήρωσε βαρύτατο φόρο σε θυσίες. Η Μονή υπήρξε πάντοτε κέντρο ελεύθερης σκέψης και κράτησε άσβηστη τη φλόγα και την ελπίδα της ελευθερίας.

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου η Μονή φιλοξένησε το Δημοτικό Σχολείο Κεράς, και στη διάρκεια της κατοχής οι Γερμανοί εγκατέστησαν εκεί το στρατιωτικό τους φυλάκιο. Το γεγονός αυτό δεν εμπόδισε τους μοναχούς να ενισχύουν και να βοηθάνε τους αντάρτες με πολλούς τρόπους στο δύσκολο έργο τους, προσφέροντας τρόφιμα και φιλοξενία.

Κατά πάσα πιθανότητα είναι κτίσμα της Β' Βυζαντινής περιόδου (931-1211). Η Μονή υφίσταται από τους πρώτους χρόνους της Ενετοκρατίας (1211-1669). Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Ιερά Μονή Παλιανής

Το Καθολικό της Μονής

Η Αγία Μυρτιά

Το γυναικείο μοναστήρι της Παλιανής δεν είναι κοινόβιο. Κάθε καλόγρια κερδίζει τα προς το ζην πουλώντας εργόχειρα. Το μοναστήρι γιορτάζει στις 15 Αυγούστου τη γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου. Αναφορές στο μοναστήρι υπάρχουν από το 668, την πρώτη Βυζαντινή περίοδο, οι οποίες από τότε το ανέφεραν ως παλιό. Το 1821 οι Τούρκοι το κατέστρεψαν και έσφαξαν τις μοναχές. Στις 24 του Σεπτέμβρη το μοναστήρι γιορτάζει για την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα. Μετά τη σφαγή βρέθηκε η εικόνα της κάτω από ένα δέντρο μυρτιάς δίπλα στο νοτιοανατολικό τοίχο της εκκλησίας. Λέγεται ότι η μυρτιά ζεί παραπάνω από ένα αιώνα κι ονομάζεται Αγία Μυρτιά. Μια λάμπα καίει διαρκώς στα κλαδιά της και οι μοναχοί κάνουν καθημερινές λειτουργίες σ' αυτό το σημείο. Ο Σπανάκης υποστηρίζει ότι πρόκειται για υπενθύμιση της αρχαίας Μινωικής πρακτικής λατρείας δέντρων.

Η εκκλησία του μοναστηριού είναι τρίκλιτη βασιλική και μια από τις αρχαιότερες της Κρήτης. Μπροστά της υπάρχει ένας νάρθηκας χωρισμένος σε τρία μέρη και περιλαμβάνει τρία κλίτη. Γύρω από την εκκλησία υπάρχουν ερείπια αρχαιότερων εκκλησιών της πρώτης και δεύτερης Βυζαντινής περιόδου. Περιλαμβάνουν μάρμαρα, κολόνες, κιονόκρανα, σχέδια από γρανίτη κι επιγραφές. Τα κλίτη της εκκλησίας διαχωρίζονται με μαρμάρινες κολόνες και κιονόκρανα με διακόσμηση Βυζαντινών παραστάσεων. κολόνες, κιονόκρανα, σχέδια από γρανίτη κι επιγραφές. Τα κλίτη της εκκλησίας διαχωρίζονται με μαρμάρινες κολόνες και κιονόκρανα με διακόσμηση Βυζαντινών παραστάσεων.

Μονή Αγίας Ειρήνης στον Κρουσώνα

Το μοναστήρι της Αγίας Ειρήνης είναι πολύ παλιό και χρονολογείται από τα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας στην Κρήτη. Είναι πανέμορφο σε μια πανοραμική τοποθεσία ψηλά στο βουνό. Ο δρόμος για να το επισκεφτείτε είναι αρκετά καλός. Το καθολικό της Μονής είναι δίκλιτη βασιλική. Το μοναστήρι ήταν ένα από τα πλουσιότερα της περιοχής κατά τα πρώτα χρόνια της Τούρκικης κατοχής αλλά καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1822 και οι μοναχοί του θανατώθηκαν. Ξαναχτίστηκε το 1940 και οι πρώτοι μοναχοί έφτασαν το 1944. Σήμερα είναι γυναικείο μοναστήρι από τα πιο ακμαία της Κρήτης.

Μονή Παναγίας Καλυβιανή

Η Μονή Καλυβιανής αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα μοναστηριού που ταύτισε την πίστη και τη λατρεία με την κοινωνική προσφορά και το φιλανθρωπικό έργο. Βρίσκεται στην περιοχή Καλύβια Μεσαράς, κοντά στις Μοίρες, και είναι ένα από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα της Κρήτης.

Από τις ελάχιστες σωζόμενες πληροφορίες-ενδείξεις εικάζεται ότι στην τοποθεσία αυτή υπήρχε μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία, που καταστράφηκε όταν έγινε η επιδρομή των Οθωμανών εναντίον της Κρήτης στα μέσα του 17ου αι. Το άγνωστο μοναστήρι λειτουργούσε ήδη στα χρόνια των Ενετών και πιθανότατα η περίοδος της ίδρυσής του ανάγεται στην εποχή του Βυζαντίου. Μετά την κατάκτηση της Κρήτης (1669) οι Οθωμανοί καταπάτησαν τη γύρω περιοχή, όχι όμως και το ναό που λειτουργούσε σποραδικά μέχρι το 1821 και κατά καιρούς τα παλιά κελλιά στέγαζαν μεμονωμένους ασκητές. Ένας από αυτούς ήταν και ο Όσιος Χαράλαμπος από της Δαφνές Τεμένους. Ο τάφος του υπάρχει πίσω από το Ιερό του Καθολικού της Μονής και λίγο πιο αριστερά βρίσκεται Ναός αφιερωμένος σ΄αυτόν. Εορτάζει στα εννιάμερα της Παναγίας, στις 23 Αυγούστου.Παρά τις όποιες δυσκολίες η προσέλευση των πιστών συνέχισε να αυξάνει. Σημαντικό ρόλο σ' αυτό διαδραμάτισε ο Ματθαίος Μιχελινάκης που, σύμφωνα με την παράδοση, βρήκε (1873) την εικόνα της Παναγίας κάτω από ένα δέντρο. Η είδηση αυτή προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση. Η εικόνα θεωρήθηκε θαυματουργή και πλήθος πιστών άρχισαν να συρρέουν από κάθε γωνιά της Κρήτης.

Πολλοί πιστοί αφιέρωναν μέρος της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους στη μονή, με αποτέλεσμα να ολοκληρωθεί η πλήρης επισκευή του ναού που είχε ξεκινήσει το 1865 και να χτιστούν νέα βοηθητικά οικήματα στις εκτάσεις γύρω από το ναό που εξαγοράστηκαν από τους Οθωμανούς.

Η φήμη της μονής ξεπέρασε σύντομα τα σύνορα της Κρήτης, γεγονός που καταγράφει Το Μοναστήρι αποκτά και πάλι ζωή με επίκεντρο το μικρό εκκλησάκι. Τα βιβλία της Μονής, χρονολογούνται από το έτος 1873 και δείχνουν πως επιτελείτο και τότε φιλανθρωπικό έργο προς τους πάσχοντας αδελφούς, και ο λογοτέχνης Ιωάννης Κονδυλάκης από τη Βιάννο στα τέλη του 19ου αι.

Στις αρχές του 20ου αιώνα με εντολή του τότε Επισκόπου Αρκαδίας κ. Βασιλείου Μαρκάκη, κτίζεται το έτος 1927 ο Ι. Ν. της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πού τώρα λειτουργεί ως καθολικό της Μονής.

Το έτος 1956 όταν Επίσκοπος Αρκαδίας εκλέγεται ο μετέπειτα Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Τιμόθεος Παπουτσάκης, στη Μονή υπάρχει μόνο ένας μοναχός, ο π. Ευμένιος Συγγελάκης. Ο νέος Επίσκοπος μελετά τις ανάγκες της περιοχής και αποφασίζει την δημιουργία φιλανθρωπικού έργου στο χώρο της Μονής.

Η Μονή μετατρέπεται σε γυναικεία με τη χειροθεσία των πρώτων αδελφών με σκοπό τη λατρεία του Θεού και τη φιλανθρωπία.

Ένα συγκρότημα ιδρυμάτων αναπτύσσεται γύρω από τη Μονή: Ορφανοτροφείο «Στοργή της Παναγίας», Γηροκομείο «Οι Άγιοι Δέκα», Κέντρο εφηβικής προστασίας «Η Αγία Σκέπη», Παιδική προστασία «Η Θεοτόκος», Σχολή κοπτικής ραπτικής «Ο Ευαγγελισμός».

Εδώ φιλοξενούνται ψυχές ταλαιπωρημένες και πληγωμένες από τη ζωή και τους ανθρώπους. Στόχος είναι η σωστή ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών και η ομαλή ένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο, καθώς και η παρηγοριά και ανακούφιση κάθε πονεμένης ψυχής του Γηροκομείου.

Παράλληλα λειτουργούν εργαστήρια Ιεροραπτικής, Αγιογραφίας Υφαντικής, Μουσείο Εκκλησιαστικού και λαογραφικού τύπου, Δημοτικό σχολείο Δημόσιο και Νηπιαγωγείο, για τα παιδιά των ιδρυμάτων και της γύρω περιοχής και κατασκήνωση στον Κόκκινο Πύργο, για τις διακοπές των παιδιών των ιδρυμάτων.

Για να λειτουργήσουν όλα αυτά χρειάζεται αυταπάρνηση, θυσία, και πολύς αγώνας. Οι Αδελφές της Μονής (40-45 τον αριθμό) προσφέρουν τον εαυτόν τους, νύκτα και ημέρα, στην υπηρεσία του Θεού και των ανθρώπων υπό την καθοδήγηση πρώτα της μακαριστής γερόντισσας Νεκταρίας Βασιλάκη και κατόπιν της Ηγουμένης Τιμοθέης Γερακάκη.

Συμπαραστάτης στο έργο της αδελφότητας είναι ο δάσκαλος και διευθυντής για 35 χρόνια του Δημοτικού Σχολείου και Πνευματικός της Μονής π. Νεκτάριος Πατεράκης.

Όλα αυτά πραγματοποιούνται κάτω από την πατρική συμβουλή και καθοδήγηση του ιδρυτή της Μονής κ. Τιμοθέου και όταν εκείνος ανεβαίνει στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο, υπό την πατρική ευλογία του μακαριστού Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας, κυρού Κυρίλλου Κυπριωτάκη (24-04-2005).

Το έργο της Μονής συνεχίζεται τώρα κάτω από το στοργικό βλέμμα του νυν Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου, πνευματικού τέκνου του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κρήτης κυρού Τιμοθέου.

Μονή Παναγίας Θεογεννήτορος

Η μονή Παναγίας Θεογεννήτορος βρίσκεται πολύ κοντά στο Μοχό Ηρακλείου και είναι κτισμένη σε τοποθεσία με μοναδικά θέα στις ακτές της Σταλίδας. Το μοναστήρι, αν και νεώτερο, έχει αποκτήσει μεγάλη φήμη κυρίως λόγω του ιδρυτή του μοναστηριού, μοναχού Απόστολου

Μετόχια Ιερών Μονών και Μονές που έχουν εγκαταλειφθεί

Κυρία Ελεούσα (Μετόχι Ι.Μ.Αγκαράθου)

η είσοδος

το καθολικό

η αυλή με τα κελιά

Ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια-εξαρτήματα της Μονής Αγκαράθου. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Bορίτσιο. Πρόκειται για μοναστήρι φρουριακού τύποι. Οι πολεμίστρες διατηρούνται ακόμη στην ανατολική πλευρά, ενώ στο υπόλοιπο τμήμα διατηρούνται αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Έχει χτιστεί πάνω σε ύψωμα, και η κλίση του εδάφους έχει αξιοποιηθεί για τη δημιουργία ενός οικιστικού συνόλου διαφορετικών επιπέδων που συνδέονται με σκαλοπάτια. Τα κελλιά των μοναχών βρίσκονται στη νότια πτέρυγα, αλλά και στη Ν.Δ. και την ανατολική πλευρά. ΗΚεντρική πύλη, που καταλήγει σε τριγωνικό αέτωμα, βρίσκεται στη ΒΑ. πλευρά, ενώ υπάρχει και δεύτερη πύλη, δευτερεύουσα, προς τα Ν.Δ. του κτηρίου. Η Κύρια είσοδος οδηγεί σε μια πρώτη μικρή αυλή, που επικοινωνεί με το βορδωναρείο και το ελαιοτριβείο, ίσως και την αποθήκη τροφίμων. Μια πετρόχτιστη σκάλα οδηγεί στον ευρύχωρο περίβολο.Τα κτήρια που διατηρούνται μέχρι σήμερα χωρίς σκεπές και με αρκετές ρηγματώσεις δείχνουν ένα αυτοτελές μοναστικό συγκρότημα, χτισμένο κατά τον τελευταίο αιώνα της Ενετοκρατίας, σύμφωνα με τις οχυρωματικές ανάγκες της εποχής. Η μονή είχε χτιστεί πάνω σε παλαιότερο (ίσως αρχαίο) ναό, όπως φαίνεται από μια μεγάλη πέτρινη κολόνα που βρίσκεται στον περίβολο. Μια άλλη παρόμοια κολόνα, που προφανώς υπήρχε εκεί, χρησιμοποιήθηκε ως υπέρθυρο στη νότια πύλη (τη λεγόμενη Χαρασανή πόρτα, επειδή οδηγούσε στο γειτονικό χωριό Χαρασός). Για να προσαρμοσθεί μάλιστα στο κτήριο έχει λαξευτεί, ώστε να γίνει επίπεδη η μια πλευρά της. Το καθολικό βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου και μέσα σ'αυτό υπάρχουν δύο τάφοι παλιών μοναχών ή κάποιων ηγουμένων. Ένας ακόμη τάφος βρίσκεται στην είσοδο του ναού και φαίνονται τα ίχνη ενός δεύτερου. Κοντά στην είσοδο του ναού υπήρχε το παλιό υδραγωγείο (δεξαμενή όμβριων υδάτων) στο οποίο κατέληγε ένα μεγάλο σύστημα αγωγών. Από το υδραγωγείο αυτό προέρχεται ανάγλυφο τμήμα που μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο και φυλάσσεται στο εκθετήριο εικόνων της Αγίας Αικατερίνης. Ένα άλλο ανάγλυφο, που είναι πολύ πιθανόν να προέρχεται από παλαιότερο κτίσμα της περιοχής, κλάπηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1988. Το ανάγλυφο αυτό, σύμφωνα με πληροφορίες των κατοίκων του χωριού Βορίτσι, παρίστανε ένα ελάφι. Λίγο πριν το 1998 κλάπηκε και μια επιγραφή που βρισκόταν πάνω από τη νότια είσοδο, και ανέφερε τη χρονολογία.

Η ΚΕΡΑ ΛΗΜΝΙΩΤΙΣΣΑ

Οι παλαιοί ναοί, τα ερείπια κελλιών και οι αρχειακές πληροφορίες μαρτυρούν πως στην περιοχή ΒΑ. του χωριού Επισκοπή Πεδιάδος αναπτύχθηκαν, κατά τους πρώτους αιώνες της Ενετοκρατίας τουλάχιστον, αρκετά μοναστικά κέντρα. Η Κερά Λημνιώτισσα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μοναστηριού που κατά τα φαινόμενα αναπτύχθηκε ως ανεξάρτητο, στη συνέχεια όμως έγινε εξάρτημα της Μονής Αγκαράθου, όταν η τελευταία κυριάρχησε σ' ολόκληρη την περιοχή.

Ήταν μοναστήρι γυναικών, και οι πρώτες πληροφορίες προέρχονται από τη διαθήκη του ηγουμένου και ανακαινιστή της Μονής Αγκαράθου, Νήφωνα Νοταρά (1552)113. Ο Νήφων άφησε στις καλόγριες της μονής 100 υπέρπυρα. Το μοναστήρι όμως πρέπει να ήταν κατά πολύ παλαιότερο. Ο Εμμ. Μπορμπουδάκης, που επέβλεψε τις εργασίες αναστήλωσης τουκαθολικού, υποστηρίζει ότι η μορφή και η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών, που τμήματά τους σώθηκαν σε δύο στρώματα, μας παραπέμπουν στο 12^ο αιώνα. Το δεύτερο στρώμα τωντοιχογραφιών

εκπροσωπεί, κατά τον Εμμ. Μπορμπουδάκη, την Παλαιολόγεια παράδοση όπως διαμορφώθηκε στην Κρήτη στις αρχές του Ι5ου αιώνα. Δεν είναι γνωστό λοιπόν ούτε το πώς ξεκίνησε, ούτε πώς εξελίχθηκε αυτό το γυναικείο μοναστήρι. Εκτός από το Νήφωνα Νοταρά, ένας ακόμη ηγούμενος της Μονής Αγκαράθου, ο Αρσένιος Ευδαιμονογιάννης, άφησε με τη διαθήκη του (1584)χρηματικό ποσόν 100 υπέρπυρων στις καλόγριες της Λημνιώτισσας. Στα επόμενα χρόνια συναντάμε το μοναστήρι αυτό εξάρτημα της Αγκαράθου. Δεν είναι γνωστό το πότε καταστράφηκε το μοναστήρι της Λημνιώτισσας, πιθανότατα όμως όπως τα περισσότερα μοναστήρια της Βενετοκρατούμενης Κρήτης δεν άντεξε την τουρκική λαίλαπα του 1645-1669. Στην περιοχή της Επισκοπής Πεδιάδος, αλλά και στα γειτονικά χωριά, υπάρχουν τοπωνύμια που απηχούν παλιούς ναούς ή μοναστήρια, αλλά και πολλά ερείπια ναών, που δεν άντεξαν τη μακρά περίοδο σκότους που άρχισε μετά την τουρκική επίθεση κατά της Κρήτης. Μόνο στο κτηματολόγιο της Μονής Αγκαράθου (1866) αναφέρονται τέσσερις ερειπωμένοι ναοί στην Περιοχή Επισκοπής, μεταξύ των οποίων και η Κερά Λημνιώτισσα. (Οι υπόλοιποι ναοί: Άγιοι Απόστολοι, Άγιος Θεόδωρος, και ναός στη θέση Ρύμη, ανώνυμος ούτε το όνομα του τιμωμένου Αγίου διασώθηκε!) Μιαν αμυδρή εικόνα της κατάστασης που επικράτησε μας δίνει τουρκικό έγγραφο του 1699. Το έγγραφο αφορά το γειτονικό Βάθεια. Ίδια περίπου ήταν η τύχη και της γυναικείας Μονής της Λημνιώτισσας. Τα κελλιά και τα υπόλοιπα κτήρια κατέπεσαν καιμε την πάροδο του χρόνου εξαφανίστηκε κάθε ίχνος τους. Τα γύρω χωράφια καλλιεργήθηκαν. Ο ναός άντεξε περισσότερο, αλλά κι εκείνος υπέστη σημαντικές φθορές. Είναι χαρακτηριστικό το ότι ούτε στο κτηματολόγιο του 1866 ούτε σ' εκείνο του 1919 φαίνεται να υπήρχαν κτήρια ή ερείπια κτηρίων γύρω από το ναό. Αν και οι περισσότερες λαξευμένες πέτρες έχουν μεταφερθεί αλλού (όπως συμβαίνει συνήθως) για την κατασκευή άλλων κτηρίων, εν τούτοις μπορεί να διακρίνει κανείς σε αρκετή από στάση από το ναό πέτρες που πιθανότατα προέρχονται από τα κτήρια της μονής.

ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΣΤΟ ΒΟΡΡΟΥ

Η περιοχή νοτίως του χωριού Γούβες είναι διάσπαρτη από μοναστήρια και ερημητήρια. Το χωριό Κόξαρη ανήκε στο Λατινικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, όπως αποδεικνύεται από νοταριακό έγγραφο της 9 Οκτωβρίου. Σε έγγραφο του 1874 αναφέρεται ότι ο ιερομόναχος Ιερεμίας, που είχε γίνει μοναχός στην Αγκάραθο, αλλά αργότερα είχε προσχωρήσει στη Μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά, πέθανε στο μετόχιο Άγιος Γεώργιος στην Κόξαρη. Δεν είναι γνωστό όμως αν το μετόχι αυτό είναι ο Άγιος Γεώργιος Καβού ή άλλο, οπότε πρέπει να αναζητήσουμε και ερημητήριο του Αγ. Γεωργίου. Στην ευρύτερη περιοχή πάντως έζησαν ερημίτες κατά τον 19^ο ή και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Γεώργιος Κωνσταντουλάκης από το Βορρού (η Βορίτσι) που κατά τα τέλη του Ι9ου αι. κατέφυγε σε μιαν ερημική περιοχή, ανάμεσα στο χωριό του και τον Αγ. Γεώργιο Καβού. Αρχικά διέμενε σ' ένα μικρό σπήλαιο το οποίο διαμόρφωσε, χτίζοντας φούρνους και βοηθητικούς χώρους. Το 1981 έχτισε, δίπλα στο σπήλαιο, το ναό τηςΑγίας Κυριακής, με πωρόλιθο που μετέφερε ο ίδιος εκεί για πολλά χρόνια. Στην είσοδο του ναού διαβάζουμε:

ΑΝΗΓΕΡΘΗ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΕΠΟΝΟΜΑΤΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ ΕΚ ΒΟΡΡΟΥ 1901

Σε διάφορα άλλα σημεία του ναού (αλλά και στον περίβολο) υπάρχουν οι χρονολογίες 1900 και 1902. Δίπλα στο σπήλαιο έχτισε ένα μεγάλο κελλί στο οποίο και διέμενε μέχρι που το ερημητήριο του άρχισε να γίνεται γνωστό και να συγκεντρώνει προσκυνητές. Ο Γεώργιος, που αναζητούσε τη μοναξιά της ασκητικής ζωής εγκατέλειψε το ερημητήριο που με τόσο κόπο είχε χτίσει. και έφυγε στο Άγιο Όρο. Βρήκε εκεί ένα απομακρυσμένο ερημητήριο (σκήτη) όπου και έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του. Τα τελευταία χρόνια η μόδα'' της μπουλντόζας εισέβαλε στο απόμακρο ερημητήριο της Αγίας Κυριακής. Για να δημιουργηθεί χώρος να σταθμεύουν τα αυτοκίνητα χάλασαν το μοναδικό κελλί αν και βρισκόταν σε καλή κατάσταση. Το μικρό σπήλαιο του ερημίτη υπάρχει ακόμη, με το Φουρνάκι του μέσα στο βράχο, ένα πρωτότυπό τζάκι κ.α.

Παλαιά Μονή Αγίου Ιωάννη του φαραγγίτη στο φαράγγι του Αλμυρού

Ο ιερός ναός του Αγίου Αντωνίου ήταν το Καθολικό της μονής του Αγίου Ιωάννη του Φαραγγίτη που ήκμασε το χρονικό διάστημα 1350-1669, επί Ενετοκρατίας. Παρόλο που το μοναστήρι ήταν καλά κρυμμένο μέσα στο φαράγγι του Αλμυρού, όταν το 1669 ολόκληρη η Κρήτη υπήχθη στην κυριαρχία των Τούρκων, η μονή κατεστράφη ολοκληρωτικά.

Σήμερα έχουν απομείνει μόνο ερείπια του παλαιού μοναστηριακού συγκροτήματος. Ο κεντρικός ναός είναι δίκλιτος και σήμερα είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο και την Αγία Παρασκευή με σημαντικές αγιογραφίες. Δίπλα στο ναό του Αγίου Αντωνίου βρίσκεται και το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, το οποίο ήταν ο κοιμητηριακός ναός του μοναστηριού.

Ι.Μ. Γκουβερνιώτισσας

Σύμφωνα με την παράδοση το Μοναστήρι της Παναγιάς της Γουβερνιώτισσας χτίστηκε από ένα βασιλιά του Βυζαντίου που ήρθε στην Κρήτη μετά την απελευθέρωσή της από τους Άραβες το 961 μ.Χ. Η σταυροειδής εκκλησία έχει δύο κλίτη ίδιου ύψους κι ένα θόλο στο κέντρο. Ο θόλος έχει καμάρες και μέσα σ' αυτές παράθυρα. Επίσης υπάρχουν μερικές ιδιαίτερα αξιόλογες τοιχογραφίες με κυρίαρχη αυτή του Παντοκράτορα μέσα στο θόλο. Η εκκλησία, που βρίσκεται πάνω στο λόφο, προσφέρει ευχάριστη θέα της καταπράσινης πεδιάδας, που απλώνεται από κάτω. Οι πολύτιμες εικόνες του μοναστηριού, το χαραγμένο σε ξύλο τέμπλο και η πόρτα του ιερού εκτίθενται στο Ιστορικό Μουσείο του Ηρακλείου.

Η σταυροειδής εκκλησία της Μονής

Μονή Χρυσοπηγής

Χτισμένη σε μια κατάφυτη ρεματιά η Μονή Χρυσοπηγής της Πυργούς διατηρεί τις μνήμες από την παλαιότερη ιστορία της: λείψανα παλιών κτισμάτων, μικρές μονάδες επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων, αλλά και οι επιγραφές με ονόματα μοναχών. Καταστράφηκε κατά την επανάσταση του 1821 και από τότε παραμένει έρημη.

Ι. Μ. Αγίου Αντωνίου ΄Αρβης

Παλαιός ναός

Νέος ναός

Εικάζεται ότι ιδρύθηκε γύρω στο 1880 από το μοναχό Αρτέμιο. Η ιστορία λέει ότι ο Αρτέμιος επέλεξε αρχικά ως θέση για τη Μονή την έξοδο του φαραγγιού της 'Αρβης, σημείο που πιθανά ταυτίζεται με τη θέση του άλλοτε ιερού του Αρβίου Διός. Αργότερα όμως, λόγω των ελών που σχηματιζόταν στην κοιλάδα μπροστά από το φαράγγι της 'Αρβης όπου συγκεντρώνονταν και λίμναζαν τα νερά του ποταμού, μεταφέρθηκε, στις ανατολικές παρυφές της πλαγιάς, όπου χτίστηκαν τα πρώτα κελιά της Μονής. Η Μονή γνώρισε στιγμές μεγάλης ακμής στο παρελθόν και σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων, ήταν από τις πιο ξακουστές της περιοχής. Σήμερα είναι εγκαταλελειμμένη και μόνο κάποια ερειπωμένα κτίσματά της βρίσκονται εκεί.

Μονή Σπηλιώτισσας στον ΄Αγιο Βασίλειο Ηρακλείου

Η μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας βρίσκεται 22km νότια του Ηρακλείου, ανάμεσα στα χωριά Χουδέτσι και Άγιος Βασίλειος. Είναι κρυμμένη στην μια πλευρά του φαραγγιού της Σπηλιώτισσας και πνιγμένη μέσα στη βλάστηση. Η πρόσβαση γίνεται περπατώντας σε ένα καταπράσινο μονοπάτι μήκους 500m από το Χουδέτσι. Στο μονοπάτι αυτό θα δείτε και τους βυζαντινούς ναούς του Αγίου Ιωάννη και Αντωνίου, αλλά και δύο παλιούς νερόμυλους της περιοχής.

Ο ναός που είναι κτισμένος στο βράχο, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου). Κατά μια εκδοχή ιδρύθηκε περίπου το 1000μΧ, αλλά υπερισχύει η άποψη ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε στις αρχές του 17^ου αιώνα. Ίσως βέβαια να υπήρχε ο ναός από τον 11^ο αιώνα, αλλά δεν λειτουργούσε ως μοναστήρι. Η ίδρυση της εκκλησίας συνδέεται με την εύρεση της εικόνας της Παναγίας μέσα στη σπηλιά που είναι κτισμένος ο ναός.

Αργότερα η μονή έγινε μετόχι της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, γεγονός που ισχύει έως και σήμερα. Το μοναστήρι αρχικά ήταν ανδρικό, σήμερα όμως λειτουργεί ως γυναικεία μονή και είναι από τα μικρότερα ενεργά μοναστήρια της Κρήτης.

Μονή των Τριών Ιεραρχών στο Λουσούδι Καπετανιανών

Μετόχιο της μονής Κουδουμά είναι η παλαιά μονή των Τριών Ιεραρχών στην περιοχή Λουσούδι, πλησίον του οικισμού Καπετανιανά. Εδώ έδρασε κατά τον14ο αι. ο μοναχός, λόγιος, σχολιαστής των έργων του Αριστοτέλη, σπουδαίος θεολόγος και αντιρρητής κατά της παπικής εκκλησίας Ιωσήφ Φιλάγρης ο οποίος ίδρυσε την μονή των Τριών Ιεραρχών. Από τη μονή σήμερα διασώζεται μόνο το ερειπωμένο, μονόχωρο καθολικό της με ελάχιστα ίχνη τοιχογραφιών.

Νεώτερες Ιερές Μονές και Ησυχαστήρια

Ανδρώα Ιερά Μονή Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου

Το καθολικό

Η Ιερά Μονή Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου Ηρακλείου,βρίσκεται στις νότιες παρυφές της πόλης και είναι η νεώτερη Μονή της Αρχιεπισκοπής Κρήτης. Ιδρύθηκε, ως Ανδρώα Κοινοβιακή Μονή στις 14 Απριλίου 2002 με πρωτεργάτη και πρώτο καθηγούμενο τον αρχιμανδρίτη Μεθόδιο Σαμαριτάκη. Σήμερα αριθμεί τέσσερις αδελφούς, που ασχολούνται με την παραγωγή κεριού και θυμιάματιος καθώς και με τη διακονία στη ΣΤΕΓΗ ΓΕΡΟΝΤΩΝ που φιλοξενεί 33 ηλικιωμένους και λειτουργεί στο χώρο της Μονής. Πέραν τούτων η Μονή αναπτύσσει πλούσια φιλανθρωπική δράση.

Το γηροκομείο

Ιερά Μονή Αγίας Μαρίνας Βόνης

Νότια της Βόνης, σε απόσταση 500 μ. περίπου βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας, το οποίο θεωρείται θαυματουργό. Παλιότερα μάλιστα, όπως πιστεύεται, ανάβλυζε από το χώρο του ιερού αγίασμα.
Συγκεντρώνει χιλιάδες προσκυνητές από όλα τα μέρη της Κρήτης, την ημέρα του εορτασμού της Αγίας, στις 17 Ιουλίου. Η περιοχή, στην οποία βρίσκεται η εκκλησία της Αγ. Μαρίνας ήταν ιδιοκτησία του Χοσρέφ Πασά από τη Βόνη και την πούλησε στον Ιωάννη Καπαρουνάκη από το Θραψανό. Ο αγάς δε συμπεριέλαβε στο συμβόλαιο μια ερειπωμένη εκκλησία, που ήταν μέσα στο κτήμα.
Ο Καπαρουνάκης την ανοικοδόμησε με τη συνδρομή των κατοίκων Βόνης και Θραψανού το 1901. Μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του μικρού ναού αναφέρει: «Ο ιερός ούτος ναός ωκοδμήθη ευλάβει εισφορά και φροντίδι του ευσεβούς Ιωάννου Α. Καπαρουνάκη εκ Θραψάνου εν έτει 1901». Πάνω από τη μικρή εκκλησία κτίστηκε νέος μεγαλοπρεπής ναός, ξενώνες κλπ.
Ο ναός αποτελούσε ιερό προσκύνημα και το διοικούσε επταμελής επιτροπή απο τα οποία τρία μέλη ήταν απο το Θραψανό, τρία απο την Βόνη και προεδρεύων ήταν ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Κρήτης.Σήμερα αποτελεί αυτόνομη Μονή με ολιγάριθμες μοναχές και ανήκει στη νέα Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου, Καστελίου και Βιάννου.

Ιερό Ησυχαστήριο Αγίας Φωτεινής Ελληνοπεραμάτων

Η είσοδος

Ο ναός της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδας

Το παρεκκλήσι του Αγίου Φανουρίου

Κτήτορας του ο αείμνηστος αρχιεπίσκοπος Κρήτης κυρός Τιμόθεος, όπου και αναπαύεται.

"Δεν είναι νίκη κι αν μπορείς

όλο τον κόσμο να προστάζεις

Μια νίκη υπάρχει αληθινή:

Όταν οι άλλοι σε σταυρώνουν

Να συγχωρείς και ν' αγαπάς".

Αρχ/πος Κρήτης Τιμόθεος

Ιερό Ησυχαστήριο Εισοδίων της Θεοτόκου Ροδιάς

Ιερόν Ησυχαστήριο Αγίων Πάντων Λουτρακίου

Ιερό Ησυχαστήριο Γενεσίου της Θεοτόκου Σγουροκεφαλίου

Η είσοδος

Άποψη της Μονής

Είναι το νεώτερο από τα ησυχαστήρια του Ηραλείου. Ιδρύθηκε μόλις το 1990 σε λόφο με πανοραμική θέα ανατολικά του χωριού Σγουροκεφάλι. Έχει τρεις μοναχές.

Ιερό Ησυχαστήριο Παναγίας Παντανάσσης