Η πέτρα
| |||||
Κάθε πρωί Πρωτοχρονιάς , χαράματα και μόλις κρυπούσε η "πρώτη καμπάνα" τση εκκλησιάς , όλοι μικροί - μεγάλοι , σηκώνονταν , έκαναν τρείς φορές το σταυρό τους , και αμίλητοι ώς ήτανε , χωρίς να μιλήσουν , μέσα στη σιωπή που κυριαρχούσε , έβαζαν τα γιορτινά τους ρούχα , έκαναν το σταυρό τους 3 φορές , έβγαιναν έξω απο το σπίτι , έπαιρναν απο μια πέτρα ο καθένας τους , -όσο μεγαλύτερη μπορούσε- , και την τοποθετούσαν μέσα στο σπίτι.
Μετά απο αυτό , ο καθένας , καθόταν στην πέτρα που μόλις είχε φέρει , και έλεγαν την παρακάτω φράση : "Κλού -Κλού στα ορνίθια μας , καλοχρονιά στα σπίτια μας , όσο βάρος έχει η πέτρα τούτη , τόσο χρυσάφι και ασήμι να μπεί στα σπίτια μας " .
Μετά απο αυτό σηκώνονταν ο καθένας έκανε το σταυρό του 3 φορές , καλημέριζαν τους υπολοίπους , και τα παιδιά έπρεπε να χειροφιλήσουν τους γονείς, και μετά πήγαιναν στην Εκκλησία για την προκαθορισμένη λειτουργία . Στην επιστροφή απο την Εκκλησία , έμπαινε ο πρώτος στο σπίτι ο πρωτότοκος , και μετά οι υπόλοιποι. Οι πέτρες έμεναν μέσα στο σπίτι , στο ίδιο μέρος που είχαν τοποθετηθεί , επί οκτώ μέρες .
Την όγδοη μέρα έπιανε ο καθένας την πέτρα του , και αφού έκανε το σταυρό του 3 φορές , την πήγαινε πάλι έξω απο το σπίτι . Αυτό το έθιμο γινόταν απαραίτητα κάθε Πρωτοχρονιά , κι έφερνε στο σπίτι , "γούρι" ,ευτυχία , αγάπη , γαλήνη , και ειρήνη.
Το ποδαρικό
Πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ακόμα και σήμερα ποιος θα κάνει ποδαρικό στο σπίτι τους, δηλαδή ποιος θα μπει πρώτος στο σπίτι τους τον καινούριο χρόνο. 'Έτσι, από την παραμονή λένε σε κάποιο δικό τους άνθρωπο, που τον θεωρούν καλότυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό.
Πολλές φορές προτιμούν ένα μικρό παιδί για να κάνει ποδαρικό, γιατί τα παιδιά είναι αθώα και στην καρδιά τους δεν υπάρχει η ζήλια κι η κακία.
Η καλή χέρα
Συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό σαν δώρο σε παιδιά που θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι την Πρωτοχρονιά. Συνήθως πρόκειται για τα εγγόνια ή τα ανίψια. Μερικές δεκαετίες παλιότερα, η «καλή χέρα» ήταν το μόνο δώρο που έπαιρναν τα παιδιά την Πρωτοχρονιά και σε πολλές περιπτώσεις ήταν απλά ένα κέρασμα μια κι ούτε χρήματα υπήρχαν πολλά, αλλά ούτε μαγαζιά με παιγνίδια.
Κρεμύδα για γούρι
Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμύδα (Scilla maritima) είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί έχει δηλητήριο, που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή.
Ακόμα και να το βγάλεις απ' τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη. Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι' αυτό την πρωτοχρονιά κρεμούν σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια τους.
Πρόκειται για αρχαίο έθιμο καλοτυχίας που αναφέρεται ήδη από τον 6 ο αιώνα π.Χ. Σήμερα τείνει να εγκαταλειφθεί.
|
ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
Αύριον είν' αρχιμενιά κι είναι κι αρχή του χρόνου
απού γεννήθηκε ο Χριστός ο Βασιλιάς του κόσμου.
Κι εκεί [που περιπάτησε, χρυσό δεντρίν εβγήκε
Χρυσά ταν τα κλωνάρια του κι ολόχρυση η κορφή ντου
και κάτω στη ποδίτσα ντου γράμμα τονε γραμμένο.
Στέκουν παπάδες ψάλλουν τα, διάκοι καλαναρχούντα*
κι ένα μικρό διακόπουλο, ήχυσε το μελάνι
και μέλανε τα ρούχα ντου, το μοσχοκανακάρι
απού του τα γαζώνανε οι τρεις βασιλοπούλες.
Η μια βανε τον πόθο τσης κι η (γι)άλλη το μετάξι
κι η τρίτη η καλύτερη τον ουρανό με τ' άστρι.
Επά που καλαντίσαμε, καλά μας επλερώσαν,
καλά να παν τα έχη ντος και τα παντώματά ντος
κι αν έχουν και μωρό παιδί στη σέλα καβαλάρη
να σειεί το μανικάκι ντου να πέφτει το λογάρι
να το μαζώνει η μάννα ντου να χει χαρά μεγάλη.
Επόπαμέ ντα τση κεράς, να πούμε και τση Βάγιας.
΄Αψε Βαγίτσα το κερί και φέρε το πανιέρι
και κάτσε και λογάριασε ίντα θα μας (ε)φέρεις.
Φέρε καρύδια, κάστανα, φέρε μπερυκοκλάρια
και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια
που στέκουνται στη πόρτα σου και λένε τα παινάδια.
Κι απου τη μαύρη όρνιθα κιανένα αυγουλάκι
κι αν το κανε κι η γαλανή κάμε τα ζευγαράκι
κι από το λαδοπίθαρο κιανένα οκαδάκι.
Απάνω Θιος στη πόρτα σας είναι μια περιστέρα
Κι ανοίξετε τη πόρτα σας να πούμε καλησπέρα.
Καλησπέρα! Και εις έτη πολλά.
ΑΛΛΑ
Ταχιά ταχιά ναι αρχιχρονιά κι αρχή του Γεναρίου
απού εβγήκεν ο Χριστός στη γη κι επεριπάτει.
Κι εκεί που περιπάτησε χρυσό δεντρό εβγήκε,
χρυσό δεντρό, χρυσό βαγί, χρυσό κυπαρισσάκι.
Χρυσά ναι τα κλωνάρια του κι ολάργυρη η κορφή του
και κάτω στη ποδίτσα του, γράμματά ναι γραμμένα.
Δάσκαλοι αναγνώθουν τα, διάκοι καλαναρχούν τα
και τα μικρά διακόπουλα στέκουν και συντηρούν τα.
Επά ρθαμε να παίξουμε στ' αφέντη μας τσι πόρτες,
απού χει αυλές μαρμαρωτές και πόρτες ρουκουνάτες
Και παραθυροκάμαρες που στάζουν το λογάρι
και στον αθό του λογαριού κοιμάται ο νιος κι αφέντης.
Άνοιξε αφέντη μου, άνοιξε και κυνηγάρης σου ρθα,
να φας απ' άκρια του λαγού κι απ' αγριμιού τη μέση
κι από την πετροπέρδικα την αηδονολαλούσα
που την επαίρναν τα πουλιά σκοπό και κελαηδούσαν.
Επόπαμε τ' αφέντη μας να πούμε τση κεράς μας.
Μακρύ καλάμι και λιανό χάμε στη γη στρωμένο,
άνοιξε χαϊδεμένο μου και στέκα κι ανημένω.
Κερά μαρμαροτράχηλη κι αργυροπηγουνάτη
και κρουσταλίδα του γιαλού και πάχνη από τα χιόνια.
Κερά μου ετά που κάθεσαι, τα πάπλια που κοιμάσαι,
το φουστανάκι που φορείς είναι σφαλτά ραμμένο
και πέψε μου το στο σκολειό να σου το καλοράψω.
Επόπαμε και τση κεράς να πούμε και του γιου σας.
Έχετε γιο στα γράμματα που πιάνει το κοντύλι
που να τα' αξιώσει ο Θεός να βάλει πετραχήλι.
Επόπαμε και του υγιού, να πούμε και τση κόρης.
Έχετε κόρη όμορφη, δάσκαλος τη γυρεύει,
Δάσκαλος και γραμματικός πολλά προυκιά γυρεύγει.
Κι αν έχετε μικρό παιδί στη σέλα καβαλάρη,
να σειεί το μανικάκι του να πέφτει το λογάρι,
να το μαζώνει η μάνα του να χει χαρά μεγάλη.
Επόπαμε τση κόρης σας, ας πούμε και τση βάγιας.
Άψε βαγίτσα το κερί και πιάσε το διπλέρι
και κάτσε και ντουχιούντησε ίντα θα μας (ε)φέρεις.
Για απάκι για λουκάνικογια από πλευράς κομμάτι
για από τον πείρο του βουτσού να πιούμε μια γεμάτη.
Ποπάνω Θιος στη πόρτα σας γράφει την αλφαβήτα,
τώρα μισεύγουμε κι εμείς κι έχετε καληνύχτα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου