ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Τα σπήλαια αποτελούν μια κατηγορία θέσεων εξαιρετικής σημασίας. H διατήρηση μιας ευρείας ποικιλίας μαρτυριών για τις ανθρώπινες δραστηριότητες, για το τοπικό κλίμα και το περιβάλλον που χαρακτηρίζουν τα σπήλαια συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον της ερευνητικής κοινότητας. Σήμερα γνωρίζουμε γύρω στις 3.366 καρστικές μορφές στην Κρήτη.
Πολλά σπήλαια είναι γνωστά από την νεολιθική - προϊστορική εποχή. Κάποια χρησιμοποιήθηκαν ως τόποι κατοικίας, όπως πιστοποιούν τα ευρήματα μέσα σε αυτά. Επίσης εξυπηρέτησαν ταφικές ανάγκες ή χρησίμευσαν ως τόποι λατρείας.
Σπήλαια με αρχαιολογικό ενδιαφέρον: Ειλειθυίας, Αγίας Παρασκευής, Αρκαλοχωρίου, Χωστού νερού, Καμηλάρη, Τράπεζας, Καμαρών, Φανερωμένης.
Σπήλαια με θρησκευτικό, ιστορικό και σπηλαιολογικό ενδιαφέρον: Αγίας Φωτεινής, Σάρχου, Μαρμαρόσπηλιος, Αρκαλόσπηλιος.
Α΄ Σπήλαια με αρχαιολογικό ενδιαφέρον
Σπήλαιο Ειλειθυίας
Στην πλαγιά του λόφου της περιοχής Αμνισσού, πάνω από το δρόμο που οδηγεί στην Επισκοπή, βρίσκεται το περίφημο Σπήλαιο Ειλειθυίας ή νεραϊδόσπηλιος. Το σπήλαιο είναι ένα από τα αρχαιότερα κέντρα λατρείας, αφιερωμένο στη θεά προστάτιδα των τοκετών και κόρη της Ήρας, Ειλειθυία (από το ρήμα ελεύθω = έρχομαι, φέρω, μετοχή εληλυθία = η ερχόμενη προς βοήθεια). Η λατρεία της θεάς ήταν έργο των γυναικών. Πριν από την κρίσιμη ώρα του τοκετού, αλλά και μετά τη γέννηση του παιδιού, της αφιέρωναν εσθήτες και πέπλους, και στεφάνωναν το άγαλμά της με δίκταμο (φυτό που σχετιζόταν με την μαίευση) Το σπήλαιο είναι όμορφο με σταλακτιτικό διάκοσμο, κολόνες και λιμνούλες. Στο κέντρο περίπου του σπηλαίου, υπάρχει ορθογώνιος βωμός γύρω από δύο κυλινδρικούς σταλαγμίτες που μοιάζουν με τις μορφές ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Ανάμεσά τους βρέθηκαν τόσα πολλά φυλαχτά, που πολλοί υποστηρίζουν πως θα πρέπει αυτά να παράγονταν μέσα στο σπήλαιο.
Αγίας Παρασκευής
Ένα από τα μεγάλα σπήλαια του νομού είναι κι αυτό της Αγίας Παρασκευής στο Σκοτεινό. Από τα ανασκαφικά ευρήματα του σπηλαίου επιβεβαιώνεται η λατρευτική χρήση του από το 1900 τουλάχιστον π.Χ. ως τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Από τον 16ο αιώνα μ.Χ. η λατρεία συνεχίστηκε και προσαρμόστηκε φυσικά στις νέες θρησκευτικές αντιλήψεις. Αυτό προκύπτει από τα λείψανα εκκλησίας μέσα στο σπήλαιο, χωρίς να γνωρίζουμε σε ποιον άγιο ή αγία ήταν αφιερωμένη.
Αρκαλοχωρίου
Στη θέση Προφήτης Ηλίας βρίσκεται το ομώνυμο σπήλαιο. Ήταν από τα σημαντικότερα λατρευτικά κέντρα της μινωικής εποχής που η χρήση του άρχισε από το 2500 π.Χ. Από τα σημαντικά ευρήματα που ήρθαν στο φως και είναι όπλα, μαχαίρια, ξίφη, χρυσοί πελέκεις κ.α. πιστεύεται ότι στο σπήλαιο λατρευόταν άγνωστη πολεμική θεότητα. Η διάσωση τόσων θησαυρών οφείλεται στην κατάρρευση του σπηλαίου από φυσικά αίτια, και η καταπλάκωση των αντικειμένων τα οποία με τον τρόπο αυτό διασώθηκαν.
Σπήλαιο Χωστό Νερό
Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 720μ. στη νοτιότερη κορφή του ιερού βουνού. Το σπήλαιο αυτό αποτελείται από 3 αίθουσες και πολλούς διαδρόμους που τις συνδέουν όλες με την πρώτη αίθουσα μήκους 7μ. η οποία φωτίζεται επαρκώς λόγω του μεγάλου πόρου της. Φαίνεται ότι και εδώ, τα ασβεστολιθικά εξάρματα και οι ανθρωπόμορφοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες προσέλκυσαν τους Μινωίτες για να λατρεύσουν τους θεούς. Το σπήλαιο, στο οποίο υπάρχει και η ομώνυμη πηγή, χρησιμοποιήθηκε από τα μινωικά χρόνια μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή ως ιερό, αλλά και ως καταφύγιο σε ώρες ανάγκης.
Σπήλαιο Καμηλάρη
Το σπήλαιο βρίσκεται στο 12,8χλμ. του παλαιού δρόμου Ηρακλείου - Ρεθύμνου. Η είσοδος είναι μεγάλη (πλάτος 10, ύψος 4,5 μέτρα). Έχει εμφάνιση μεγαλοπρεπούς θόλου με πολύ θεαματικούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Το ρεύμα αέρος που υπάρχει, δείχνει ότι επικοινωνεί από άλλο σημείο με την επιφάνεια του εδάφους.
Μέσα στο σπήλαιο έχουν βρεθεί όστρακα υπομινωικά, πρωτογεωμετρικά, γεωμετρικά και πιθανώς ρωμαϊκά, ίσως μάλιστα να ήταν τόπος λατρείας κουροτρόφου θεότητας.
Σε μικρή απόσταση του σπηλαίου βρίσκεται η περίφημη δολίνη, γνωστή με το όνομα Βουλισμένο Αλώνι, το οποίο έχει σχηματισθεί από την κατάρρευση οροφής μεγάλου υπόγειου σπηλαίου. Είναι ελλειψοειδής με μεγάλο άξονα 95 μ., με μικρό 90 μ. και βάθος 15-38 μέτρα. Ο θρύλος λέει ότι βούλιαξε επειδή μες το αλώνι που υπήρχε εκεί, αλώνιζαν την ημέρα της γιορτής του Προφήτη Ηλία.
Στα πανεπιστημιακά συγγράμματα αναφέρεται ως κλασικός τύπος δολίνης και είναι από τις πλέον θεαματικές της Ελλάδας.
Τράπεζας
Βορειοδυτικά της Τυλίσου και σε υψόμετρο 460 μ βρίσκεται το σπήλαιο Τράπεζα. Το στενό άνοιγμα του σπηλαίου οδηγεί σε μια ευρύχωρη αίθουσα, που γύρω της βρίσκονται χαμηλού ύψους θάλαμοι. Το σπήλαιο είχε λατρευτικό χαρακτήρα και χρησιμοποιήθηκε από τους μεσομινωικούς ως τους υστερομινωικούς χρόνους. Η είσοδος έχει πλάτος 1,20 και ύψος 1,85 μέτρα. Ο εισερχόμενος στο σπήλαιο αντικρίζει αμέσως μεγάλη δίδυμη επιβλητική στήλη και επιβλητικά σταλαγμιτικά συγκροτήματα.
Καμαρών
Πάνω από το χωριό Καμάρες της Μεσαράς βρίσκεται το ομώνυμο σπήλαιο. Κατά τη νεολιθική εποχή χρησιμοποιήθηκε ως ανθρώπινη κατοικία. Στη μινωική εποχή άλλαξε χρήση και καθιερώθηκε ως ιερός λατρευτικός χώρος. Η θεότητα που λατρευόταν πιστεύεται ότι ήταν προστάτης των κτηνοτρόφων και των γεωργών. Τα περίφημα καμαραϊκά αγγεία με τον πλούσιο χρωματικό διάκοσμο και την ωοκέλυφη μορφή βρέθηκαν στο σπήλαιο αυτό. Ήταν τα αγγεία που χρησιμοποιούσαν οι λατρευτές για τη μεταφορά των καρπών ή των υγρών στο λατρευτικό αυτό σπήλαιο.
Φανερωμένης
Το σπήλαιο βάθους 43 μ βρίσκεται στις παρυφές των λασιθιώτικων βουνών, πάνω από το χωριό Αβδού. Διαθέτει πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο και χρησιμοποιήθηκε ως τόπος λατρείας από την υστερομινωική εποχή ως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν σ' αυτό έφεραν σε φως αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα.
Β΄ Σπήλαια με θρησκευτικό, ιστορικό και
σπηλαιολογικό ενδιαφέρον
Αγίας Φωτεινής
Δίπλα στο σπήλαιο της Φανερωμένης βρίσκεται το αγιώνυμο σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής στο οποίο μεταφέρθηκε η λατρεία από το παρακείμενο σπήλαιο, προσαρμοσμένη βέβαια στους τύπους της νέας χριστιανικής θρησκείας. Δύο σταλαγμίτες που λέγονται «γόνατα της Αγίας Φωτεινής», δέχονται τα κεριά των προσκυνητών. Μικρός θάλαμος επίσης στο βάθος της αίθουσας, χρησιμοποιείται ως Ιερό Βήμα.
Ο ναός των σταλακτιτών
Το ειδικό αφιέρωμα στο σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής, στο ένθετο ΓΕΩ της εφημερίδας Ελευθεροτυπίας (φύλλο 17-2-2001) από τον Σπηλαιολογικό Ομιλο Κρήτης.
Εξερευνούμε το σπήλαιο, που σύμφωνα με την παράδοση, το άνοιξε η Παναγία για να βρει η Αγία Φωτεινή ένα ήσυχο και απομονωμένο μέρος ώστε να αφιερωθεί στον Θεό.
Οροπέδιο Λασηθίου, χωριό Αβδού, 700 μέτρα στα έγκατα της Γης και του μυστηρίου...
Οροπέδιο Λασηθίου, χωριό Αβδού, 700 μέτρα στα έγκατα της Γης και του μυστηρίου...
Κείμενο - φωτ: Μανώλης Διαμαντόπουλος
Το οδοιπορικό μιας όμορφης εξερευνnτικής προσπάθειας ξεκινάει αφήνοντας το Ηράκλειο με κατεύ8υνση προς το Οροπέδιο του Λασιθίου. Υστερα από 35 xλμ. διαδρομής καταλήγουμε στο χωριό Αβδού. Ολοι όσοι έχουν περάσει από εκεί έχουν δει σίγουρα τη σήμανση «Σπήλαιο Αγ. Φωτεινής 7 χλμ.», όπου και χωροταξικά ανήκει. Ανηφορίζοντας όλη αυτη την απόσταση πάνω στο xωματόδρομο, που σε ορισμένα σnμεία δυσκολεύει την οδήγηση, φτάνουμε σε ένα πλάτωμα λiγο χαμηλότερα από την είσοδο του σπηλαίου. Από εκεί, με τα πόδια, ακολουθώντας το ανηφορικό μονοπάτι, φτάνουμε στήν είσοδο τnς σπηλιάς, η οποία ανοίγεται σε έναν εντυπωσιακό και απότομο βράχο. Η θέα από αυτό το σημείο είναι μαγευτική, βλέποντας τις βραχώδεις απολήξεις του όρους Λουλουδάκι, όπου και βρίσκεται το σπήλαιο, τον κατάμεστο από ελιές κάμπο που εκτείνεται γύρω από τo Αβδού, καθώς και τους γύρω λόφους. Το σπήλαιο αυτό είναι πολύ οικείο και αγαπητό στους κατοίκους του χωριού, διότι εκεί βρίσκεται και ο ναός της Αγίας Φωτεινής, η οποία, κατά τα λεγόμενα της παράδοσης, έψαχνε να βρει κάποιο ησυχο και απομονωμένο μέρος από τους υπόλοιπους ανθρώπους, ώστε να αφιερώσει το υπόλοιπο τnς ζωης της στον Θεό. Ενώ όμως δεν έβρισκε το μέρος που ήθελε, παρουσιάστηκε η Παναγία και κάνοντας θαύμα, άνοιξε τo σπήλαιο στο βράχο, ώστε να μπει η Αγία Φωτεινή.
Σύμφωνα επίσης με την παράδοση, οι γυναίκες που έχουν πρόβλημα τεκνοποίησης, προσευχόμενες στο σπήλαιο και πίνοντας το αγίασμα που στάζει από την οροφή, τεκνοποιούν και πάντοτε κάνουν αγόρια. Το τμήμα του σπηλαίου όπου βρίσκεται ο ναός είναι εύκολα προσβάσιμο και γνώριμο σε πολύ κόσμο: πηγαίνουν για προσκύνημα ή ως απλοί επισκέπτες. Στο παρελθόν υπήρξαν τολμηροί οι οποίοι είχαν επιχειρήσει και σκαρφάλωσαν πάνω από το ιερό κυρίως για να κρυφτούν σε καιρό πολέμου - από τους εκάστοτε εχθρούς- ή για να ικανοποιήσουν τπν περιέργειά τους για τo αν υπήρχε συνέχεια. Η διαφορά μεγέθους ανάμεσα στο μέχρι χθες γνωστό τμήμα του σπηλαίου και στο σημερινό είναι σημαντική. Γύρω στα τριάντα μέτρα το μήκος του γνωστού τμηματος, ενώ σήμερα το μήκος των διαδρομών του σπηλαίου είναι γύρω στα εφτακόσια μέτρα.
Η εξερεύνηση του σπηλαίου πραγματοποιήθnκε σταδιακά, κατά τn διάρκεια ολιγοήμερων αποστολών τα καλοκαίρια του 1999 και του 2000 από δραστήρια μέλη του Σπηλαιολογικού Ομίλου κρήτης (ΣΠΟκ), νεοσύστατου συλλόγου από το 1999.
Ακολουθώντας τα βήματα των παλαιότερων τολμηρών, αλλά με μεγαλύτερη ασφάλεια κάνοντας χρήση σπnλαιολογικού εξοπλισμού, ανεβήκαμε 14 μέτρα πάνω από το ιερό όπου και συναντήσαμε αίθουσα διαστάσεων 3 μ. πλάτους, 12 μ. μήκους, 8 μ. ύψους. Εκεί διαπιστώσαμε ότι η αίθουσα αυτή συνεχίζει από ένα μικρό πέρασμα στο οποίο αφού μπηκαμε χρειάστηκε να συρθούμε σε ένα επίμηκες στενό τούνελ γύρω στα 10 μέτρα.
Το χαρακτηριστικό σε αυτό το τούνελ ηταν η έντονη κίνηση ρεύματος αέρα, γεγονός που μας έβαλε την υποψία ότι πιο μέσα υπάρχει μεγάλη συνέχεια. Αφού συναντήσαμε μία μικρή αίθουσα διαστάσεων 2 μ. πλάτος 2 μ. μήκους, 2 μ. ύψους, τρυπώσαμε πάλι σε ένα στενό πέρασμα και συναντήσαμε ένα μικρό άνοιγμα πάνω στο βράχο, διαμπερές, με μεγάλη πίεση αέρα, πράγμα που μας έκανε να νιώσουμε μεγάλο ενθουσιασμό, διότι μπορούσαμε να διακρίνουμε, έσω και με δυσκολία, ότι πίσω από το μικρό διαμπερές άνοιγμα το σπήλαιο μεγάλωνε και προδήλωνε τη μεγάλη συνέχειά του. Σε αυτό το σημείο επιστρέφουμε πίσω για να συνεχίσουμε την επόμενη φορά τις προσπάθειες διάνοιξης του στενού, χρησιμοποιώντας σφυρί και καλέμι, τρία άτομα επί πέντε ώρες, προσπάθεια τελικά με επιτυχές αποτέλεσμα.
Ετσι λοιπόν ένας ένας και σε οριζόντια θέση περνάμε αντίκρυ από το στενό διαμπερές. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, το κά0ε βήμα και η κάθε κίνησή μας συνοδεύονταν από επιφωνήματα χαράς και ενθουσιασμού, ενώ παράλληλα κινούμασταν με μεγάλη προσοχή για να μnν προκαλέσουμε τπν παραμικρή ζημιά σε αυτό το πανέμορφο δημιούργημα που χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια να δημιουργηθεί.
Στις εξορμήσεις που έγιναν στο σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής μάς κατέπληξε η εναλλαγή τοπίου και σπηλαιοθεάματος που υπάρχει στο ανάπτυγμά του, τo οποίο εκτείνεται σε τρία επίπεδα. Το μεσαίο επίπεδο, που είναι και τo μεγαλύτερο ξεπερνώντας τα τετρακόσια μέτρα διαδρόμων, περιέχει και τα ομορφότερα σπηλαιοθεάματα. Υπάρχει η αίθουσα της βροχής στην οποία η οροφή είναι καλυμμένη με σταλακτίτες λεπτής διαμέτρου και σχετικά μεγάλου μήκους. Επίσης στnv ίδια αίθουσα υπάρχουν στις πλευρές ογκώδεις σταλαγμιτικές αποθέσεις, πολύ εντυπωσιακές, ενώ το δάπεδό τnς διασχίζεται από ένα σταλαγμιτοποιημένο διάδρομο, προσδίδοντάς της ιδιαίτερη ομορφιά.
Το πιο εντυπωσιακό σπηλαιοθέαμα, όμως, όλου του σπηλαίου, που βρίσκεται στο επίπεδο αυτό, είναι οι δύο αίθουσες με τις λιθωματικές λεκάνες (γκουρ), οι οποίες αποτελούν ένα μεγάλο αριθμό μικρότερων λιμνών η μία πλάι στην άλλη, με τοιxώματα που έχουν σχηματιστεί με την απόθεση σταλαγμιτικού υλικού, λόγω της πολύ μικρής κλίσης του δαπέδου και της αργής κίνησης του νερού.
Μετά τις αίθουσες αυτές και διά μέσου στενού περάσματος υπάρχει μία πανέμορφη αίθουσα ποικίλου σταλακτιτικού και σταλαγμιτικού διακόσμου, ενώ στο κέντρο τnς υπάρχει μία μικρή λίμνη. Ανεβαίνοντας στο πάνω επίπεδο του σπηλαίου εντυπωσιαστήκαμε από τις πολλές γαλαρίες, οι οποίες σε πολλά σημεία ενώνονται μεταξύ τους δημιουργώντας ένα δαιδαλώδες σύστημα, το οποίο κινείται προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Δεν ήταν λίγες οι φορές που σκαρφαλώνονιας σε αυτές τις γαλαρίες ελπίζαμε ότι θα βρούμε κάποια μεγάλη αίθουσα ή κάποια μεγάλη συνέχεια.
Το σκηνικό αλλάζει συνεχώς μέσα σε αυτές τις γαλαρίες: ενώ αλλού κινούμαστε σκυφτοί ή έρποντας, αλλού το ύψος φτάνει και τα τέσσερα μέτρα. Ο διάκοσμός τους σε ορισμένα σημεία είναι εντυπωσιακός, περιλαμβάνοντας ελικτίτες, κοραλλιόμορφους σταλαγμίτες καθώς και σπάνιους "δύσμορφους" σταλακτίτες. Χαρακτηριστικής ομορφιάς είναι η αίθουσα διαστάσεων 6 μ. πλάτους, 15 μ. μήκους, 10 μ. ύψους, που βρίσκεται στο επίπεδο αυτό, με ιδιαίτερα εντυπωσιακή σταλαγμιτική κολόνα, ύψους τεσσάρων μέτρων. Η συνέχεια του σπηλαίου προς το χαμπλότερο επίπεδο έγινε διά μέσου κλιμακωτού βαράθρου το οποίο ξεκινάει από το κύριο επίπεδο ανάμεσα σε μεγάλους κατακρειμνισμένους ογκόλιθους και εκτείνεται σε εξήντα μέτρα βάθος. Στον πυθμένα του βαράθρου συναντήσαμε μία εντυπωσιακή και μεγάλη γαλαρία, μήκους 80 μέτρων, πλάτους από τρία έως πέντε μέτρα και μέσου ύψους τριών μέτρων. Στη γαλαρία αυτή υπάρχουν μεγάλες μάζες άμμου και αργίλου, γεγονός που δηλώνει έντονη κίνηση νερού σε περιόδους υψηλών βροχοπτώσεων.
Η μεγάλη μας φιλοδοξία σε αυτό το σπήλαιο, λόγω του ανοδικού αναπτύγματος σε σχέση με την είσοδό του, ήταν ότι πιθανόν να φτάναμε στο σημείο εκροής των υδάτων του Οροπεδiου Λασιθίου, το οποίο βρίσκεται ανατολικότερα, με υψομετρική διαφορά 300 μ. ψηλότερα και σε νοητή ευθεία σε μικρή απόσταση. Αυτό, όμως, τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά εκκρεμεί για επόμενες εξερευνητικές προσπάθειες, αφήνοντας μέχρι τότε σε όλους μας ένα μεγάλο ερωτηηματικό. Μεγάλη, όμως, ήταν η ηθική ανταμοιβή και η ψυχική ικανοποίηση όσων δούλεψαν γι' αυτή την εξερεύνηση, αφιερώνοντας αρκετό χρόνο και καταβάλλοντας αρκετό κόπο ώστε να ανακαλυφθεί αυτό το όμορφο, φυσικό δπμιούργημα, που για xιλιάδες χρόνια διαμορφώνεται στα ενδότερα του ορεινού όγκου που απλώνεται στην επιφάνεια.
Μεγάλο ευχαριστώ οφείλουμε στο φίλο Γρηγόρη για τn βοήθεια που προσέφερε στην εξερευνητική προσπάθεια, αλλά και τη φιλοξενία των μελών της αποστολής, καθώς και της μεταφοράς προς την περιοχή του σπηλαίου. Ιδιαίτερα, όμως, ευχαριστούμε την κυρα-Φανή για τις υπέροχες λιχουδιές που τόσες φορές μας προσέφερε μετά τις κουραστικές εξερευνητικές προσπάθειες χορταίνονιας την πείνα μας.
Μέλη της εξερευνnτικής ομάδας: Διαμαντόπουλος Μανώλης, Ψωμάς Μεθόδιος, Χριστοδούλου Ανδρέας, θωμακάκης Γρηγόρης.
Σπήλαιο Σάρχου ή Χώνος
Το σπήλαιο είναι περισσότερο γνωστό ως σπήλιος και χώνος Σάρκου. Είναι κοίτη υπόγειου ποταμού που εκβάλλει μεγάλες ποσότητες νερού. Η ιστορικότητα του σπηλαίου έγκειται στη χρησιμότητά του στην επανάσταση του 1866-69, αφού σ' αυτό είχαν καταφύγει τα γυναικόπαιδα του χωριού για να σωθούν. Η αποτυχία των Τούρκων να κάψουν το σπήλαιο με τα γυναικόπαιδα, τους ανάγκασε να υπογράψουν τιμητικό πρωτόκολλο με τον επικεφαλής της φρούρησης του σπηλαίου Ι. Φιλιππάκη. Το γεγονός είχε ευνοϊκό αντίκτυπο στον κρητικό αγώνα.
Χαϊνόσπηλιος
Σε μικρή απόσταση από τον οικισμό Καμαράκι είναι ο Χαϊνόσπηλιος ή Μαρμαρόσπηλιος σε ύψος 550 μέτρων. Έχει μορφή γαλαρίας μήκους 200 μέτρων, που υπήρξε κοίτη υπόγειου ποταμού.
Σε μερικά σημεία βρίσκονται όστρακα Πρωτομινωμικής, Υστερομινωικής Ι, Ρωμαϊκής και Βυζαντινής περιόδου και πολλά των χρόνων της Τουρκοκρατίας.
Είναι από τα σημαντικότερα σπήλαια της Κρήτης από άποψη λιθοματικού διάκοσμου, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες ποικίλων σχημάτων. Στην οροφή κρέμονται σταλακτίτες σαν κρυστάλλινοι πολυέλαιοι εξαιρετικής ωραιότητας.
Αρκαλόσπηλιος
Στη θέση Αρκαλοκέφαλο πριν το Μάραθο, βρίσκεται το σπήλαιο Αρκαλόσπηλιος. Στήλες από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, δημιουργούν ένα θαυμάσιο σύνολο. Οι ευρύχωρες αίθουσές του που απλώνονται μετά τη στενή είσοδο πρόσφεραν την προστασία τους στους κατοίκους των γειτονικών χωριών στις διάφορες επαναστατικές περιόδους.
Βαρβακόσπηλιος ή Αβακόσπηλιος - Σπήλαιο Αγίου Αντωνίου
Δυτικά της μονής Κουδουμά σε απόσταση δέκα λεπτών με τα πόδια, βρίσκεται ο Βαρβακόσπηλιος. Το μονοπάτι που οδηγεί μέχρι εκεί είναι δύσβατο, ευτυχώς όμως ο ηγούμενος της μονής έχει σημαδέψει την διαδρομή με ευδιάκριτα κόκκινα βέλη, εξ άλλου η διαδρομή ακολουθεί την βραχώδη ακτή και είναι πολύ ωραία.
Φτάνοντας στο σπήλαιο θα εντυπωσιαστείτε. Υπάρχουν δεκάδες σταλακτίτες και σταλαγμίτες, σε πολλά σημεία ενωμένοι και δημιουργούν υπέροχες κολόνες. Το σπήλαιο προχωρεί και σε δεύτερο διαμέρισμα εξίσου εντυπωσιακό.
Σύμφωνα με τους ντόπιους στο σπήλαιο ελατρεύετο θεά της γονιμότητας και ότι στο σπήλαιο αυτό έφερναν τις γυναίκες που δεν μπορούσαν να τεκνοποιήσουν και γι' αυτό το πραγματικό όνομα του σπηλαίου είναι Βαρβακόσπηλιος.
Η επίσκεψη όμως στόν Βαρβακόσπηλιο, είναι μια πρόγευση γι αυτούς που θα επισκεφθούν το σπήλαιο του Αγ. Αντωνίου. Το σπήλαιο απέχει μια ώρα από το Μοναστήρι με αργό προσεκτικό σε μερικά σημεία βάδισμα.
Προχωράτε ΒΔ, αφήνοντας πίσω σας την μονή, στο μονοπάτι πού είναισημαδεμένο με κόκκινα βέλη.
Η διαδρομή γίνεται ανάμεσα σε πεύκα και χαρουπιές. Μπροστά και δεξιά σας πανέμορφοι γραφικοί απομονωμένοι ορμίσκοι και μικρές παραλίες.
Στο σπήλαιο υπάρχουν σταλλαγμίτες καί σταλακτίτες ενώ ένας σταλακτίτης, με το σχήμα το Αγίου Αντωνίου, σχηματίζει με το τοίχωμα του σπηλαίου κοίλωμα, όπου υπάρχει εικόνα του Αγ. Αντωνίου και καντήλι. Στο σπήλαιο ζούσαν προφανώς ερημίτες καθώς είναι προφυλαγμένο από τις καιρικές συνθήκες και ξεκομένο από τον κόσμο.
Σπήλαιο Απακουγής στο Συκολόγο
Στη θέση Απακουγή (δηλ. Υπακοή) υπάρχει μεγάλο σπήλαιο σε υψόμετρο 400μ. και κοντά σε αυτό τα λείψανα του αρχαίου ναού της Αγίας Απακουγής. Η παράδοση αναφέρει ότι την εκκλησία την κατέστρεψαν οι Άραβες το 824 όταν ξεμπάρκαραν στην Ψαρή Φοράδα και κατέλαβαν την Κρήτη και έπειτα δεν ξανακτίστηκε.Αναφορικά με το σπήλαιο, πρέπει να αναφερθεί ότι επίσημα δεν έχει εξερευνηθεί ακόμα. Οι κάτοικοι το θεωρούν αχανές και λένε ότι κάποτε μπήκε μέσα ένας κόκορας και δεν κατάφερε να ξαναβγεί. Υπάρχει και η πάράδοση που λέει ότι η Αγία Υπακοή έβγαζε το χέρι της από την είσοδο του σπηλαίου και έδινε αντίδωρο στους πιστούς.
Η είσοδος του σπηλαίου βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του υψώματος Βίγλα ή Κέρατο στην Ανω Βιάννο. Διαθέτει στενή είσοδο 45εκ. πλάτους και 80εκ. ύψους. Στη συνέχεια διευρύνεται σε όλο το μήκος του των 90μ., που με τις διακλαδώσεις του φτάνει τα 200μ., με πολλούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες σε αρκετά σημεία. Χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο στην Τουρκοκρατία και είναι συνδεδεμένο με πολλές παραδόσεις.
Σπήλαιο Δόξα
Στο χωριό Μάραθος, 20χλμ. δυτικά του Ηρακλείου συναντάμε το σπήλαιο Δόξα. Η είσοδος βρίσκεται σε υψόμετρο 490μ. και το συνολικό του μήκος είναι 50μ. Παρά το μικρό μέγεθος, ο λιθωματικός διάκοσμος είναι εντυπωσιακός και στο κέντρο του υπάρχει εξέδρα με λεκάνες (gours). Δυτικά του σπηλαίου υπάρχουν δύο μεγάλα βάραθρα, ο 'Τάφος του Λάκκου' και το 'Ξετρύπι'.
Τα Μάταλα
Στη δεκαετία του ΄70 τα Μάταλα δεν ήταν παρά ένας συνοικισμός ψαράδων.Μία αμμουδερή παραλία -με ημικυκλικό σχήμα- 300 μέτρων, που στις δύο πλευρές της υψώνονται χαρακτηριστικοί βράχοι με μία σειρά τεχνητά λαξευμένων σπηλαίων αποτελούν το φυσικό σκηνικό.
Την εποχή εκείνη τα Μάταλα έγιναν κέντρο του διεθνούς χιπισμού, του παγκόσμιου κινήματος για την Ειρήνη, την Απελευθέρωση των σχέσεων, προϊόν των ανακατατάξεων που προέκυψαν ως συνέπεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.
Σήμερα, οι σπηλιές έχουν περιφραχθεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και απαγορεύεται εκεί η διαμονή και η διανυκτέρευση.
Μέσα στις σπηλιές βρέθηκαν τάφοι Ελληνορωμαϊκών και Πρωτοχριστιανικών χρόνων. Υπάρχουν ακόμη και σπήλαια, που μπορεί κανείς να τα επισκεφθεί με βάρκα.
Σπήλαιο Λαβύρινθος
Ο Λαβύρινθος της Κρήτης τον Μεσαίωνα αποτελούσε το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού, καθώς είχε συνδεθεί με τον μύθο του Μινώταυρου. Σήμερα είναι ένα μέρος γεμάτο μυστήριο, εγκαταλελειμένο από την πολιτεία και ένας τόπος που απαγορεύεται αυστηρά η είσοδος.
Γουμενόσπηλιος
Ο Γουμενόσπηλιος είναι ένα μικρό σπήλαιο που βρίσκεται μέσα στο Αγιοφάραγγο, περίπου 80χμ. νότια του Ηρακλείου. Η είσοδος του είναι πολύ μικρή, αλλά μέσα μεγαλώνει και η οροφή έχει μια τρύπα από όπου μπαίνει το φως. Το σπήλαιο δεν έχει διάκοσμο, αλλά παρόλα αυτά είναι ιστορικό ως κέντρο συνάντησης των αγιοφαραγγιτών ασκητών.
Σπήλαιο Σπηλιάρα
Πίσω από την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, στο Αστυράκι, υπάρχει ένα μονοπάτι που περνάει μέσα από τα χωράφια και οδηγεί σ' έναν χείμαρρο. Αυτός ο χείμαρρος καταλήγει στη Σπηλιάρα, η οποία τον ρουφάει στην κυριολεξία.
Το σπήλαιο είναι δυσπρόσιτο. Για να μπει κανείς μέσα χρειάζεται σχοινί, γιατί στο στόμιο υπάρχει απότομο κατέβασμα 2 μέτρα. Πρόκειται για ένα κλιμακωτό βάραθρο, με συνολικό μήκος γαλαριών 430 μέτρα. Μέσα υπάρχει λίμνη, απ' ό,τι λένε Γάλλοι σπηλαιολόγοι που έχουν εξερευνήσει τη Σπηλιάρα, και θέλει εξοπλισμό για να τη διαβείς. Πρόκειται για το δεύτερο σε μήκος σπήλαιο της επαρχίας Μαλεβιζίου. Στη Σπηλιάρα κρύβονταν οι κάτοικοι του Αστυρακίου στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν βομβάρδιζαν οι Γερμανοί.
Σπήλαιο Βίγλας (Δήμος Βιάννου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου